صبا دشتیاری | فوٹو : ریگزار
صبا دشتیاری ءُ آزمانک نبیسی
عاصم زہیرؔ
بلوچی لبزانک ءِ بازار ءَ چُشیں نام باز کم اَنت کہ گوں مہکمیں ارادہ ءُُ کُمٹمنٹے ءَ پہ سسّا ساچی ءَ ایر کپتگ بلکیں ھر چُنت کہ آتکگ اَنت آ گوں بے سمائی(لاشعوری) ءَ اے نیمگ ءَ (بلوچی لبزانک) آتکگ اَنت۔ ھو! اگاں کسّے گوں پہکیں نیت ءَ کمنٹمنٹے ءِ رد ءَ وتی بودشت ءُُ (صلاحیت) کار گپتگ گُڈا بلوچی زبان ھوں پہری بوتگ ءُُ آئی ءِ زندگ دارگ ءِ مانزمان بوتگ چوشکہ میر گُل خان نصیرؔ، سید ھاشمی ؔ، عطا شادؔ، کریم دشتی ؔ، محمد حسین عنقا ؔ، مراد ساحر ؔ دگہ ھوں چندے ھنچیں نام ھست اِنت کہ آھان ءَ بلوچی زبان ءَ زندگ کُرتگ۔ ھمے رنگ واجہ صباء دشتیاری ءِ کسّہ ھم ھمے پیم ءَ انت۔ بلوچی زبان ءَ آئی ءِ جُہد کوشست ءُُ پاکیں مہر ءُُ واھگانی شری ءِ سما ءُُ سرپدی ھست ءُُ مرچی ما گِند ایں کہ بلوچی ءَ آئی ءَ مزنیں قدر ءُُ بستارے دیگ ءِ ھمراھی ءَ نمیرانیں زندے ھم بکشاتگ۔
بلے اے وھدی کہ من چندے کِشک رندگ لوٹ آں تہنا آئی ءِ آزمانکاری ءِ سر ءَ بلے بیاچار ایں کہ صباء دشتیاری ءَ کدی آزمانک نبیسی بِنا کُرتگ۔ آ کجام سال ءُُ ماہ بوتگ، آئی ءَ چونیں آزمانک نویس اِتگ؟ چوناھا صباء بلوچی لبزانک ءِ دنیا ءَ 1982-83 ءَ کئیت۔ چوں کئیت! کئی سکینانی پد ءَ کئیت۔۔۔۔؟ اے یک جتائیں کسۂ یے البت آزمانک نبیسی چوں بِنا کُت؟ اے گپ گیش ءُُ گیوار کرز ایت۔ اے درگت ءَ واجہ ءَ وتی کتاب ”ھون ءُُ ھوشام“ ءِ تہ ءَ نبیس ایت داں 1986ءَ من اے تود ءُُ گمان نہ بوتگ کہ افسانہ ءِ بارو ءَ انچوش سنجیدہ باں۔ ھمے سال ءَ دیمروی پسندیں ادیبانی انجمن ءِ گولڈن جوبلی ءِ کانفرنس برجاہ دارگ بیت۔ من ھمے کانفرنسءَ گوں کوئٹہ ءِ ایدگہ ترقی پسند سنگتاں بہر زُرت ایشی تہ ءَ یک نشستے افسانہ ئیگ اَت۔ ھمے نشست ءَ من اردو ءِ نامداریں افسانہ نگار واجہ شوکت صدیقی ءِ کشّ ءَ نشتگ اتیں۔ چہ پجّار ءَ رند من ءَ گُشت یئِ کہ تو افسانہ پرچا نبشتہ نہ کن ئے؟ ایشی ءِ تہ ءَ سماج ءِ اڑ ءُُ جنجالاں پہ جوانانی درشان کنگ ءِ باز گنجائش ھست“ من پہ نا دلگوشی ھو ھوکُت بلے رند ترءَ من مار اِت کہ گوش یئِ ۔ھو! واجہ شوکت صدیقی ءِ گپ راست اَنت“۔
واجہ صباء ءَ ھمے لوٹ اِتگ کہ من چاگردی جیڑہ ءُُ جنجالانی سر ءَ سسّا ساچی بکن آں۔۔۔ءُُ گیشتر آئی ءِ آزمانکانی تہ ءَ گیشتری بُنگپ جنیادم اِنت۔ جنین آدماں وتی بنگپ وَ کنگ ءَ اے پدّر کنت ما وتی چاگرد ءِ تہ ءَ جنین آدم ءَ چوں چارگ ءَ ایں۔ آئی ءِ قدر ءُُ عزت مئے گورءَ چی اِنت۔ زاناں آ انسان نہ اَنت۔۔۔؟ آھان ءَ حق نیست، آھان ءَ ھداؔ ءَ مارشت نہ داتگ۔۔۔؟ بس تیل ءُُ سانکلاں بندیگ کنئگی اَنت؟
اے رد ءَ ڈاکٹر حمید آئی ءِ کتاب ”آس ءُُ آسیب“ ءِ پیشگال ءِ تہ ءَ نبیس ایت۔ آس ءُُ آسیب ءَ چہ ساری واجہ صبا ء دشتیاری ءِ گچین آزمانکانی دو کتاب چھاپ بیتگ اَنت چوکہ ”ھون ءُُ ھوشام“ ءُُ ”ترانگانی بُنزہ“۔ اے سئیں کتابانی تہ ءَ یک چیزے کہ من ءَ مشترک گندگ ءَ کئیت آ ایش اِنت کہ مئے چاگرد ءِ (Male Dominate)زند رہبند ءِ تہ ءَ جنین آدمن ءُُ دلوتانی نیام ءَ ھچ وڑیں فرق نیست ھر دو زُلم ءِ آماچ اَنت“۔ آئی ءِ آزمانک ”سنٹ“ ءِ شمسی بہ بیت یا کہ ماسی شلی، ”ترانگانی بُنزہ“ ءِ مریم بہ بیت یا کہ لیاری ءِ صیاد ءِ ماسی زینب ءُُ آس ءُُ آسیب ءِ دُرّاتون۔۔۔! اے توامیں کارست واجہ ءِ ساچشتی دروشم ءَ انچیں دابے ءَ وتی آزمانکانی بہر جوڑ کُرتگ اَنت کہ زندگ ءُُ سُر ءُُ پُر کنوکیں کارست ءِ دروشم ءَ زاھری کن اَنت۔
ھمے رنگ ءَ زند ءِ ایدگہ بہرانی سر ءَ ھم آئی ءَ آزمانک نبیس اِتگ۔ اگاں ھورت چاری ءَ گوں چار ءُُ تپاس بہ بیت داں ”آئی ءَ وتی کسّہ ءُُ کارست چہ وتی جند ءِ چاگرد ءَ زُرتگ اَنت۔بلوچ زالبول ءُُ آئی ءِ زند ءَ گوں بستی ئیں اڑ ءُُ جیڑہ انسانی چاگرد ءَ آئی ءِ قدر ءُُ بستار بلوچ ربیتی زند ءَ آئی عزت ءُُ شرپ ءُُ سنگین کرد آئی راجدپتر کردار آئی ءِ ھروچی ئیں زند ءِ جیڑہ نگیگی، آئی چاگردی، مالی، نفسیاتی جاور واجہ ءِ آزمانکانی تہ ءَ گوں ابرمی رنگ ءُُ دروشم ءَ درائی دینت۔
تکنیکی صورت ءَ اگاں بہ چارئے صباءؔ ءَ گیش چہ گیش بیانیہ تکنیک یئِ کارمرز کُرتگ ءُُ گوں ایشی ءَ چہر ءُُ شُبینی ءُُ فلش بیک ھم کارمرز کُرتگ یئِ۔ صباءؔ زبان ءُُ درشان داب چو گران ءُُ مُشکل نہ اِنت کہ مردم ءَ پہ بے راھی ءِ ھند ءُُ سیمسراں بہ پریں ایت۔ بلکیں سادگیں رنگے ءَ آ وتی آزمانک ءَ جُنزیں ایت دانکہ آسری ءِ کنڈگ ءَ روت ءُُ سرکنت یئِ ۔
صباء ؔ ءِ آزمانکانی نِزوری:۔چُشیں نبشتہ کارے نیست کہ آئی ءِ دُرائیں نکان پہک ءُُ ذگر بہ بنت بلکیں آیانی تہ ءَ نزوریں ھم بنت۔ ھنچوش ما صباءؔ آزمانکاری ءِ نیمگ ءَ چار ایں داں آئی ءِ آزمانکاں چہ جوان ءُُ گچینیں آزمانک گندگ ءَ کئیت ءُُ گوں ایشی ءَ نزوریں ھم۔آئی ءِ آزمانکاری ءِ تہ ءَ یک نزوری یے ایش اِنت کہ برے برے وت گپ جنت۔ا ے درگت ءَ اے آر داد ؔ وتی کتاب ”گپ روان کنت“ ءِ تہ ءَ گُش ایت ”ھمے وتی نیمگ ءِ گپ جنگ ءِ نادراھی مرچیگیں آزمانک نویسانی گور ءَ اوں گندگ بیت۔ صباؔ ءِ ”ھون ءُُ ھوشام“ ءِ اے دانکاں بہ گِند کہ آزمانکار ءِ نیمگ ءَ چہ گوشگ بوتگ اَنت: چوناھا پُل ءُُ ورناھی ”ھر دو بے آسر اَنت بلئے پُلیں ورنائی ءَ گروناک بیگ انسانی تب ءِ ھما نزوری اَنت کہ کزّا یک انبار ملیں مردمے دات ءَ چہ آئی ءَ رکینت کنت“۔
ھمے رنگ دومی نزوری صباءؔ ءِ زبان ئیگ اِنت کہ ھون ءُُ ھوشام، ترانگانی بُنزہ ءَ کم ءُُ آس ءُُ آسیب ءَ سک زیات اردو لبز ءُُ گال کارمرز کنت۔ پد ءَ اے رِد ءَ وت وتی کتاب ”ترانگانی بُنزہ“ ءِ گہ ءَ گُش ایت ”من وتی جند ءِ اسلوب و رنگے ودی کُت نہ کُرتگ من اے گپ ءَ جوانی ءَ مار آں کہ منی نثر ءِ رنگ بلوچی زبان ءِ لہتے براھندگانی نثر ءِ راستی ءَ بہ چارئے داں رندگیری چُشیں خاصے مانایے نہ دار ایت پرچا کہ ھمک کستریں یا پدی عہد ءِ نبشتہ کار ءُُ ندکار چہ وتی ساری ءِ نبشتہ کار ءَ الّم اثر زور ایت بلئے پہ وت ءَ باید اِنت یک درشان دابے جوڑ بہ کنت۔
آسر:۔ صباءؔ ءَ سئے آزمانکی کتاب نبیس اِتگ ءُُ ھر یکےّءِ تہ ءَ 15/20آزمانک مان اِنت۔ ایشاں چہ شریں در کئیت ءُُ نزوریں ھم۔ بلئے ادب آئی ءِ آزمانکانی بابت ءَ وت گپ جنت۔ آ ھنچیں گپ جنت کہ رد کنگ تاں ھدّے ءَ نہ بنت۔
صباءؔ ءِ قدر ءُُ نہاد ءَ ادب گیشیں ایت۔ آ بلوٹ ایت کجا آئی ءَ نادینت کنت یا کہ آئی ءِ ھما سسّا ساچی کہ لبزانک ءِ تب ئیگ اِنت آیاں وتی تہ ءَ جاگہ ھوں دنت۔ قول یک زانتکارے ءَ ”ادب چوزِر ءِ پیم ءَ اَنت ھما ساساچی یے دوست بہ بیت آئی ءَ وتی دوست دار ایت ءُُ وتی تہ ءَ جاگہ دنت یئِ۔ ھما کہ نا دوست بہ بیت آئی ءَ کشءُُ کِرّ ءِ لیپگ کنگ ءَ ھم دیر نہ جنت۔
نوں واجہ صباء ءِ آزمانکاں کجام کجام چم ءَ چار ایت۔ا ے گپ ءَ آ وت بزانت ءُُ وتی شاھیم ءَ توریئِ بکنت کہ زِر زرے۔۔۔۔۔۔۔۔۔
٭٭٭٭
Post a Comment