دردءِ نا توانی دلءَ ناتوان کنت | پروفیسر رحیم مہر

 

فوٹو : ریگزار

(منیر مومنءِ دستونکانی گونڈیں تپاسے)

ہشتاد ءِ دہکءَ پد دیما آیوکیں شاعرانی تہا ارزشتداریں نام ءُُ توارے منیر مومن ئیگ انت۔ بلوچی نوکیں شاعریءِ بد بہتی ایش انت کہ دنیگہ ایشیءَ وتی نگد کار ودی کرت نہ کتگ ہمے سوب انت کہ نوکتریں عہدءِ شاعرانی جتائیں رنگ ءُُ دروشم دنیگہ گیشینگ ءُُ دیما آرگ نبوتگ انت۔ چہ ربیّتی شعری درشانءَ وتا گیشینگ ءُُ پہ وتا جتائیں رنگ ءُُ آہل ءُُ جتائیں درشاندابءِ شوہازءَ نوکتریں عہدءِ بازیں شاعراں وتی ساچشتی بودشت کار گپتگ انت ءُُ پہ وتا نوکیں بیان وڑ ءُُ ڈکشن یےءِ شوہاز کاری کرتگ۔ منیر مومن یک مئیل سازیں شاعرے۔ آئیءَ چہ بلوچی رواجی شاعریءَ پہ وتا جتائیں راہ ءُُ رہبندے گچین کنانءَ بلوچی شاعری حاص دستونکءِ تہا نوک نوکیں تجربت کنانءَ نہ تہنا وتی یکتائی منّارینگءِ جہد کرتگ بلکیں آئی شعری درشانءَ رندءِ آیوکیں یک سرجمیں عہدے اثرمند کرتگ۔ 

منیر مومنءِ دستونک نوکیں نگدی ءُُ لسانی لیکہ آنی بنیاتءَ چکاسگ ءُُ پارسنگ کنگ لوٹنت، وہدیکہ بلوچی نگدءِ پڑءَ دنیگہ ہما کوہنیں رہبند ءُُ Furmula کارمرز بوہگا انت ہمے سوب انت کہ دنیگہ منیرءِ شعری دروشم وہدءِ دھنز ءُُ مجاں اندیم انت ءُُ پدرائی کنگا نہ انت۔ داں انوگءَ آئی چار شعری دیوان ’نگاہءِ باطنءِ سفر‘، ’دریا چنکے ہوشام انت‘، ءُُ ’استار شپادءَ گرد انت‘ ءُُ ’پاس جنان انت دروازگ‘ ءِ نامءَ چھاپ ءُُ شنگ بوتگ ءُُ دیما اتکگ انت۔ ایشانی وانگا پد انچو سما بیت کہ منیرءِ ازم دیمرویءِ نیمگا سفر کنان انت۔ آئیءَ لچہ (نظم) ءُُ دستونک ہردو پِر بستگ۔ا آئی دستونک آنی حاصیں صفت نوکیں لسانی کالبءِ کارمرزی انت۔ آ چہ دستونکءِ رمزی ءُُ اشاراتی بیان وڑءِ شری ءُُ جوانی آں سرپد ءُُ آشنا انت، آزانت کہ دستونک گونڈ گریءِ ازم انت پمشکہ آئی گیشتریں دستونک چہر، شبینی ءُُ چیدگی رنگءِ تہا انت ءُُ اے توامیں چہر ءُُ چیدگ گوں نوکیں معنائی دروشمءَ سازگ بوتگنت۔ ہمے سوب انت کہ لس وانوک ءِ سرا تچکءَ وتی رسانکءَ نہ کننت۔ منیرءَ اژ وتا ہم بازیں چیدگ ءُُ چہر ٹاہینتگ کہ آئیءِ عہدءِ انسانی زندءِ پرشت ءُُ پروشی، تہنائی ءُُ بیگانگیءِ عکس کشیءَ کننت۔ اے توامیں چہر ءُُ چیدگ گوں وتی تلازمات آں دیما اتکگ انت کہ اچ ایشیءَ بلوچی شاعریءِ درانگازی کارپڑءَ  گیشیءِ امکانات  ودی بوتگ۔ ہمک عہد ءُُ زمانگءِ وتی شعری لوٹ ءُُ گزر بنت ءُُ شاعری یک اوشتاتگیں آپے نہ انت، بلکیں وہد ءُُ زمانگءِ لوٹانی پدا ایشیءِ دامنءَ بدلی سدلی کیت، سوبمندیں شاعر ہما بنت کہ وتی ازمءَ گوں وہدءِ رپتار ءَ ہمگام کنگءِ جہد ءُُ کوشست کننت۔ اے درگتءَ منیر ءِ ڈکشن چہ گوستگیں شعری ربیّتءُُ درشانءَ پہک نوکیں داب ءُُ رنگےءَ پدر بیت۔ آ چہ کلاسیکل شعری ربیتءَ پوہ ءُُ سرپد انت بلے وتی ازمءَ بستگیں ءُُ لُکّیں کارپڑےءِ تہا بستی کنگءِ بدلءَ ایشیءِ درشانی امکاناتءِ تہا گیشی آرگءِ جہد کنانءَ زبان ءُُ بیان، چہر ءُُ شبین، چیدگ ءُُ اشارہ، جوڑشت، حیال ءُُ فکر، جزبگ ءُُ مارشت ہمک پڑءَ نوکی ءُُ بدلیءِ Proses ءَ گوازینگا لانک بند انت۔ ہمے سوب انت کہ بازیں نگدکاراں آئی شاعریءَ را روایتی رنگءَ چکاسانءَ ہمے ایراد گپتگ کہ آئی شاعری لبزانی سحرکاری ءُُ توارانی شاعری انت(1) یا آئی شعری درشان مبہم ءُُ ماگیش انت۔(2) ڈاکٹر ناگمان آئی شعری ڈکشنءَ گوں عطا شادءِ شعری ڈکشنءَ دیم پہ دیم کنانءَ نبشتگ کہ:

”اولی نظرءَ بگندئے عطا، ءُُ منیرءِ شاعری مئے چماں یک انت، بلے ہیرت چاریءَ رند ما گندیں کہ دوئینانی شاعریءِ تہا بنگپانی فرقءَ ابید مزنیں فرقے اسلوب ئیگ انت۔ منیرءِ اسلوبءِ تہا روانی یاریچ گیشتر انت۔ ایشیءِ سبب بگندئے ایش انت کہ عطاءَ وتارایک دمگےءِ گالوار(Dialect) ءَ گوں بندوک نہ کتگ ءُُ وتی شاعریءِ وسیلہءَ انچیں زبانے دیما آرگءِ جہد کتگ کہ آئیءِ تہا بلوچیءِ درائیں مزنیں گالوارانی نمائندگی بہ بیت۔۔۔۔ عطا ءُُ منیرءِ دگہ اہمیں فرقے گالوارءِ (Tone) ترندی ءُُ نرمی ئیگ انت۔ منیرءِ گالوار چہ عطائیگءَ نرم ترانت۔ عطاءِ شاعری ترونگلءِ وڑا گواریتءُُ منیرءِ برفءِ پُژلکانی پیما نرم نرمءَ رچیت ءُُ ایشیءِ سببانی تہا یکے منی حیالءَ ایش انت کہ عطا ءِ شعری شاہیمءَ فکرءِ سنگ کمے ’چرپ‘ انت۔“(۳)

عطاءَ داں مزنیں حدےءَ وتی شاعری تلگی ءُُ سیاسی پروپیگنڈہءَ رکھینتگ، بلے آئی سیاسی ءُُ تاریخی شعورءِ پہتوی ءُُ راجمانی سما ءُُ زانت آئی شعرانی تہا پدر بیت وہدیکہ منیرءِ شاعریءَ تچکءَ راجمانی، سیاسی ءُُ چاگردی زندمانءِ اڑءُُ جنجال آنی درشان گندگ نئیت۔

 

منیرءَ وتی تخیلءِ زور ءُُ شعری زیبائی ءُُ جتائیں درشاندابءِ پدا بلوچی دستونکءِ دامن ءَ نوکیں چہر ءُُ شبین ءُُ چیدگ ءُُ بازیں نوکیں شعری جوڑشت ہم ٹاہینتگ کہ اچ ایشیءَ بیان رنگءِ تہا نوکیت ودی بوتگ۔  

؎ دھر چو برھنگیں کارچءَ سرءَ ساھیل کہ من

زندءِ پرداچءَ دلءِ نازبوءِ ٹالءَ بدیاں 

دردءِ سازاں گوں بسازیناں وتی گفتاراں 

گوں دلءِ حوناں دگے رنگے خیالءَ بدیاں (4)

؎ منی تسلاھے ھشکیں دپارءَ سیر نہ بیت

کہ باز گژنگ انت تہنائیءِ مزار بیا(5)

؎ پہ مجتی غمءَ تئی مناجات دائمی

کہ دردءِ ناتوانی دلءَ ناتوان کنت

رنجیت زندماں پہ نودی بشارتے

ہوشامءِ کدہءَ را کسے آس مان کنت(6)

منیرءِ شاعریءَ درچک، مُرگ، پُل، گوات،چراگ، شپ، آس، دریا، ماہ، مہلب، انچین شعری چیدگانی صورتءَ زاہر و

بنت کہ آئیءَ اچ ہمے چیدگاں وتی عہدءِ المیہ ءُُ انسانی زندءِ تہی پرشت ءُُ پروش، بے وسی، تہنائی ءُُ بے ارزشتیءِ انچیں پُرنمائیں عکس دیما آؤرتگ انت کہ وتی معنائی پژدراں گوں اے عہدءِ المیہ ءُُ ڈکھ ءُُ وئیلاں پدر کننت۔ آئی اے چیدگ آں نوکیں معنائی گوناپ بخش اتگ۔ کوہنیں شعری جوڑشت ءُُ چہرانی کارمرزیءِ بدلءَ نوکیں چہر ءُُ جوڑشت ٹاہینتگ کہ بیانءِ کارپڑءِ شاہیگانیءَ پہ نوکیں امکانات آں دیما اتکگ انت۔ آئی شعری جوڑشت آنی دروشمے بگند ات کہ چٹءَ نوکیں نوکیں رنگےءَ پدرائی کننت۔ گندیمیں دل، زیمرانی شہجو، دردءِ مہلب، تنگہ ترانگ، نگرہ نیاد، نیم ارواھیں ھبر، درد چاگردیں بچکند، ارسءِ شہجو، آسیں ورنائی، دعاہانی بوجیگ، چراغیں غم، چلگیں ودار، گواتءِ بانزل، ارسءِ ارواہ، موسمءِ گناہ، برہنگیں انگر، بینگیں ہوشام، شیرکنیں ترکل، ماہنازیں انجیر، آسءِ قرن، آدینکیں واب، شوہازءِ زر، درینیں خیال ءُُ دگہ باز۔  

  منیر مومن نوکتریں عہدءِ پدریچءِ جہگیریں شاعرانی تہا شمار بیت۔ آئی شاعری انچو پہ لبز ءُُ جوڑشت، چہر ءُُ چیدگ، فکر ءُُ حیال، مارشت ءُُ جزبگ، نوکیں درشانی سیمسراں گوزان انت ہمے پیما آئی ڈکشن ءُُ درشانداب ہم جتائیں رنگءُُ دروشم یے داریت۔ منیر یک مئیل سازین شاعرےءِ صورتءَ بلوچی نوکتریں شاعریءِ اہمیں ازمکار انت۔  

؎  اے کجام اہد انت ادءَ انچو کئےءَ زند رسیت

دیدگءِ ھلکءَ درئیت سر بہ بیت کنٹءَ ترمپے

قرن گوست انت منی ہوشام چو کوہءَ برز انت

کم نہ بوت شادہءِ شونز بستگیں آپءَ ترمپے(7)

؎کہچراں چرت انت امیتانی رمگ

چے بری زہریچک باز انت ماں لداں 

بے چراگ ءُُ بے مرادیں موسمے

زندگیں ما گوں دلانی دوریاں 

؎ حون کوہانی سرا بالا انت

آسءَ دمکانی تہا تگ بستگ

بستگیں ما گوں زمینءِ مہراں 

آزمانءَ کیا پدگ بستگ

درد ئے مُشتءَ انت سگارءِ پیمءَ

نقشیں دزمالےءَ زہرگ بستگ(8)

ھواریں صورتءَ منیر مومن بلوچی شاعریءِ  نوکتریں عہدءِ ہما نام انت کہ  آئیءَ بلوچی شاعریءِ لس تب ءُُ دروشم ءَ را مٹاھگ ءُُ بدل کنگءَ وتی ساچشتی بودشت ءُُ کمال پہ ھنرکاری کار گپتگ انت۔ آئیءَ بلوچی دستونکءَ را نوکیں درشانی رنگے بخشاتگ۔ اے نوکیں درشانی رنگ چہ وتی شعری ربیّتءَ بازیں دروشم ءَ دیگری داریت۔ آئیءَ بلوچی دستونک ءِ دامن گوں نوکیں شعری جوڑشت ءُُ گوں نوکیں معنائی پشدراں پُل دوچ کتگ۔ دستونکءِ رمز ءُُ ایمائی بیانءَ برجاہ داران آئیءَ چہر ءُُ چیدگانی نوکیں جہانے آباد کتگ کہ چرایشی دستونک ءِ بیان رنگ ءِ تہا مزنیں بدلی ءِ امکان ءُُ باوستے ودی بوتگ۔  

****