ماتی زبانانی وانینگءِ فیصلہ ء ُ بلوچی زبان | طاہر حکیم بلوچ

فوٹو : ریگزار

 

وانگ ء ُ زانگ ءِ زانتکار، نفسیات ء ُ عمرانیاتءِ پولکار اے گپءَ سرا ہم تپاک انت کہ اگاں زہگاں آہانی جندءِ ماتی زبانءَ وانینگ بہ بیت چہ ایشیءَ نہ ایوکا آہانی شخصیت ء ُ کردار ءِ جوڑ کنگءَ کمک رسیت بلکیں وانگ ء ُ زانگءِ معیار ء ُ کوالٹی ءِ تہا ہم شری ء ُ گہتری اتک کنت۔ 

ماتی زبانانی اے رنگیں ارزشت ءِ بابتءَ بازیں علمی ء ُ وانگ ء ُ زانگی پٹ ء ُ پول کنگ بوتگ۔ بازیں رپورٹ ء ُ کتابے نبشتہ کنگء ُ دیما آرگ بوتگ کہ نوں ہمے گپ ء ُ  ہوریں قومانی گل ء ُ ہمگرنچیں ادارہ وت اے گپ ءَ منّگ ءَ انت ء ُ چہ دنیاءِ ملک ء ُ راجاں اے لوٹاں کنگ ءَ انت کہ آ دو کار الم ءَ بہ کن انت یکے وانگ ء ُ زانگ ءِ میار ء َ گیشتر کنگ ء ُ ماتی زباناں رائج بکن انت۔ دانکہ کودکیں زہگاں ہمے بُنکی حق چہ آہاں پچگرگ بوتگ اے حق آہاں پدا دئیگ بہ بیت۔ 

میاں استمانی ادارہ ء ُ دنیا کہ مروچی پہ ماتی زبانانی ہاترا چشیں شریں حیال ء ُ لیکہ دارگ ءَ انت اے لیکہ پہ ھلو ہالو دیمءَ نیاتکگ انت ایشانی پشتءَ یکے وَ بازیں سائنسی ء ُ علمی ء ُ پٹ ء ُ پولے بوتگ کہ چہ آئیءَ ہمے آسر درکنگ بوتگ۔ دومی بنگالیاں وتی جُہد ء ُ قربانیانی سبب ءَ ماتی زبانانی حق ء ُ ارزشت ماں تیوگیں دنیاءَ منّارینتگ۔ ہمے سبب انت کہ ہوریں قومانی گل ہمک سال فروری ءِ بیست ء ُ تاریخ ءَ ماتی زبانانی روچءَ داریت۔ ہوریں قومانی گل ء ُ یونیسکوء َ وتی آئین ء ُ منشورءِ تہا ہم ماتی زبانانی حق ء ُ ارزشت منّ اتگ۔ پاکستان ءِ تہا اے جیڑہ گوستگیں شست ء ُ شش سالاں برجاہ انت، ہمے جیڑہ ءِ بنیادءَ آ دو بہرءَ بہر بوت، اگاں بنگالیانی راجی حیثیت منّگ بہ بوتیں آہاں اے حق دئیگ بہ بوتیں گڈا بلکیں اے نوبت نیاتکگ ات بلے پاکستانی حاکمانی تب ء ُ ہیلءَ چہ اے زانگ بیت کہ آہاں چہ تاریخ ءَ انگتءَ اے سبق درنہ بُرتگ۔ آ ادءِ راجانی قومی حیثیتءِ منّگءِ بدلءَ آہانی گار ء ُ گمسار کنگءِ منصوبہءِ سرا کار کنگءَ انت۔ ہژدہمی ترمیم ءِ وھدءَ پیپلزپارٹی ءِ سندھءَ چہ سیادی داروکیں ایم این اے نواب یوسف تالپور، اے این پیءِ اسفندیار ولی، چہ بلوچستانءِ نیمگا ڈاکٹر مالک ء ُ آغا شاہد بگٹی ء ُ اے دگہ باسکانی نیمگا اے لوٹ کنگ بوتگ ات کہ بلوچی، سندھی، پنجابی، پشتو پاکستانءِ چاریں قومانی زبان منّگ بہ بنت ء ُ اے زباناں ء ُ آئینی ء ُ قانونی حیثیت دئیگ بہ بیت۔ ایشیءِ چکءَ بازیں جاک ء ُ واکے بوت بلے اشرافیہ اے گپ ءِ منّگ ء ُ دل ایمنی دئیگءَ تیار نہ بوت۔ البتہ صوبہانءَ لہتے واک ء ُ اختیار دئیگ بوت کہ ادا آ لہتے گامگیج چہ وتی نیمگا زُرت کن انت۔ 

زبانےءِ دیمروئی ء ُ دیمبریءَ سیاست، سرکار، مذہب ء ُ بئیپار یک اہم ء ُ بنکی کردے پیش دار انت۔ اگاں ما اے درگت ءَ راجدپترءَ بچاریں گڈا بلوچانی اولی ریاست کہ ”ریاستِ قلات“ءِ نامءَ زانگ بیت آئیءِ دو سد سالیگیں تاریخ ءَ مارا بلوچی زبانءِ بدلءَ فارسی زبان سرکاری ء ُ حکومتی زبانءِ ردءَ گندگءَ کیت انت کہ چہ ایشی ءِ سوبءَ ہما موہ ء ُآسراتی کہ بلوچیءَ ء ُ پہ قومی زبانےءِ شکلءَ رسگی ات انت آ نہ رس ات انت بلکیں یکرندے پدا وتی جندءِ سر ڈگار ءَ ء ُ وتی ریاست ءِ تہا یک دری زبانےءِ زونڈانی چیرءَ لگتمال بوت۔ 

وھدے انگریزاں بلوچستانءِ سرا قبضہ کت آہاں بلوچیءِ بدلء َاردوءِ سرپرستی کُت کہ چہ ایشیءَ یک رندے پدا یک دری زبانے ءِ پارستءَ بلوچیءِ قومی دیمروئی ءِ راہ ء ُ درانءَ بند کنگ بوت، البتہ ریاست قلاتءِ آجوئیءَ پد آئیءِ جوڑ بوتگیں نوکیں پارلیمنٹ ء ُ سروکانی نیمگا بلوچی ء ُ بلوچستان ءِ قومی ء ُ سرکاری زبانءِ بستارمنّگ بوت بلے اے یک مشکلیں جارے بوت ء ُ ایشیءِ سرا عمل کنگءِ نوبت نیاتک۔ بلوچانی آجوئی ءِ آ روچ زوت بیگاہ ء ُ بیگاہ شپءَ بد ل بوت ء ُ انگت ہما سیاہیں شپءَ مانشانتگ۔ 

زوراکیءِ ہمے سیاہیں شپاں آجوئی ء ُ وت واجہی ء ُ راجی حقانی کارروان دیما جنزان بوت، بلوچ راجی پجار، بلوچی زبان، دود ء ُ ربیدگ، بلوچ سیاست، دانشور ء ُ جہدکارانی مستریں سرحال ء ُ بنگپ ات انت۔ وھدے 1972ء ءِ گچین کاریاں پد ماں بلوچستانءَ نیپءِ سرکارءِ جوڑ بوھگءَ چہ پد اے امیت ودی بوت کہ نوں بلکیں بلوچی زبان ء ُ دود ء ُ ربیدگ ءِ پہازگ ء ُ رکینگءِ ہاترا گامگیج زورگ بیت۔ بلے بژنءِ گپ ایش انت کہ نیشنل عوامی پارٹی (نیپ)ءِ ہمے حکومتءِ دورءَ بلوچ گورنر میر غوث بخش بزنجو ء ُ بلوچ سر وزیر عطااللہ مینگل ءِ نیمگا بلوچیءِ بدلءَ ناگتءَ اردوبلوچستانءِ سرکاری زبان نامینگ بوت۔ پدا داں نُہہ (9) ماہءَ کہ اے حکومت ہست ات ایشیءَ وتی وھد پہ اے بحثءَ گوازینت کہ بلوچی زبان کجام نبشتہ رہبند (رسم الخط) ءَ نبشتہ کنگ بہ بیت، رومنءَ یا کہ عربیءَ کہ چہ ایشیءِ آسرءَ بلوچ ء ُ بلوچی ءَ را ہچ دست نہ کپت۔ اے وھد ء ُ آسراتی چہ بلوچانی دستءَ شُت۔ 

بلے دومی نیمگا سندھ ء َ پیپلزپارٹی ءِ حکومت ءَ کہ آئیءِ سروزیر ممتاز بھٹو ء ُ گورنر رسول بخش تالپور ات انت آہاں سندھیءَ را سندھءِ تہا رائج کنگءِ فیصلہ کت۔ آہانی ہمے یکیں فیصلہءَ چہ نہ ایوکا آ زندگ انت بلکیں سندھی ہم زندگ انت۔ مرچی پاکستانءِ تہا اردوء ُ انگریزی میڈیاءَ پد سندھی سیمی نمبرءَ انت۔ ماتی زبانانی تہا آ اولی نمبرءَ انت کہ وانگ جاہ ء ُ سرکاری ادارہاں وانینگ ء ُ کارمرز کنگ بوھگءَ انت۔ 

اگاں آ روچاں ماں بلوچستانءَ ایوکا ہمے فیصلہ کنگ بہ بوتیں کہ بلوچستانءِ قومی زبان بلوچی بیت ء ُ بنداتی دورءَ آ ماں وانگجاہاں وانینگ بیت گڈا مرچی نہ ایوکا بلوچی زبان چہ وتی ہستیں وڑ ء ُ جنجالاں یک کر بوتگ ات بلکیں پشتو ء ُ”کثیر السانی صوبہ“ءِ وت گڑء ُ بے سریں گال ء ُ گالبنداں چہ چٹ اتگ ات۔ مرچی کثیر اللسانی صوبہءِ نامءِ سرا آئیءَ را ہما بدیں دژمان ء ُ زاھ کہ دئیگ بوھگءَ انت آ سک تورناک انت۔ پرچا کہ زمینءِ سرا اے وڑیں ہچ صورتحال گندگءَ آہگءَ نہ انت۔ اے نعرہ ایوکا بلوچی ءِ راہ ءِ دارگءِ یک ذریعہ یے۔ بائد انت کہ اے پندل بے سوب کنگ بہ بیت۔ 

وھدے 1988ء ءَ بلوچستان نیشنل الائنس (B.N.A) ءِ ھوریں حکومت کہ آئیءِ سروکی نواب اکبرخان بگٹی شہید کنگءَ ات، آئیءِ تہا بلوچستان نیشنل یوتھ موومنٹ ءِ سر کردئیں سروک ڈاکٹر عبدالحئی بلوچ، ڈاکٹر مالک بلوچ، اکرم دشتی، اسلم گچکی، سردار اخترجان مینگل ء ُ اے دگہ ورنائیں سیاسی سروک ہوار ات انت۔ ہمیشانی ہوریءَ بی این وائی ایم ءِ پارٹی منشورءِ رد ءَ ماتی زبان بلوچی، براہوئی ء ُ پشتو ءَ ماں پرائمریءَ رائج کنگ ءِ فیصلہ کنگ بوت کہ اے فیصلہ شہید نواب بگٹی حکومتءِ یک تاریخی فیصلہ یے زانگ بیت۔ ہمے فیصلہءِ ردءَ بلوچستان ٹیکسٹ بورڈ کوئٹہ ءَ پہ بنداتی کلاساں کورس ہم اڈ دات ء ُ وانینگ ہم بنگیج بوت بلے ناگت ءَ 1995ءَ وفاقی ء ُ صوبہی سرکار ہلاس کنگ بوت انت۔ پدا نوکیں گچین کاریانی آسرءَ یک دگہ حکومتے اتک آئیءِ سر وزیر میر تاج محمد جمالی ات۔ اے حکومتءَ اولی ہمے کار کت کہ گوں پندل سازیں ء ُ مکر سازیں اسلام آباد ءِ بیورو کریٹ ءِ گوما نشت ء ُ نواب بگٹی حکومت ءِ ہمے تاریخی فیصلہءَ را ہلاس کت کہ چہ ایشیءَ نہ ایوکا کودکیں چکانی حقانءَ لگتمال کنگ بوت بلکیں بلوچ راجی پجّار ءَ را یک زنڈیں تاوانے ہم دئیگ بوت۔ 

وھدے 2002ء ءِ گچین کاریانی آسرءَ پیسریگیں بلوچستان نیشنل موومنٹ (B.N.M) ءِ نیمگا کچکول علی ایڈوکیٹ بلوچستان اسمبلیءِ اپوزیشن سروک نامینگ بوت تہ آئیءَ وتی پارٹی فیصلہ ءِ رد ءَ ماتی زبانانءَ یک رندے پدا ماں وانگ جاہاں وانینگءِ ہاترا یک منّگ نامہ یے (قراردادے) اسمبلیءَ پیش کت بلے درستاں چہ پیش ہمے منّگ نامہءِ مخالفت لہتے نام گپتیں بلوچ باسکاں کت کہ آہانی تہا سید احسان شاہ، عاصم کرد گیلو ء ُ دگہ لہتے باسک ہوار ات انت کہ چریشیءَ اے منّگ نامہ پاس نہ بوت اے کار ہمودا مہتل بوت۔ 

عوامی نیشنل پارٹی ءِ حکومت ءَ (2008تا2013) ءَ ماں خیبرپختونخواہ ءَ ماتی زبانانی اے حق منّ اتگ ء ُ پشتوءَ را ماں خیبرپختونخواہ ءَ پرائمریءَ بگر داں ایف اےءَ یک لازمی مضمونےءِ حیثیتءَ وانینگءِ فیصلہ کتگ ء ُ ہمے فیصلہءِ آسر ءَ کورس ء ُ سلیبس جوڑ کنگ ء ُ وانینگءِ کار ہم بندات کنگ بوتگ۔ بلے 2013ءِ گچینکاریانی آسرءَ ماں بلوچستانءَ نوک جوڑ بوتگیں صوبہی حکومتءِ سروک ڈاکٹر عبدالمالک بلوچءَ وتی اولی اسمبلی گشتانک(11جون)ءِ تہا اے جار جتگ کہ نواب اکبرخان بگٹیءِ ہما فیصلہ پدا زندگ کنگ بیت ء ُ ماتی زبان ماں بنداتی وانگجاہاں وانینگ بیت۔ ڈاکٹر مالکءِ اے فیصلہءَ ء ُ کلیں سیاسی، علمی ء ُ لبزانکی ادارہ چش کہ بلوچی اکیڈمی کوئٹہ،ء ُ اے دگراں وش اتک کتگ ء ُ وتی ہمک وڑیں کمکءِ سدکی داتگ۔ 

سروزیرءِ حکم ءِ پدا وانگ ء ُ زانگءِ محکمہ ءَ بنداتی چن ء ُ لانچ بندات کتگ۔ کابینہءِ منظوریءَ پد اے کارءِ عملی دروشمءَ دیما آرگءِ گمان انت۔ اگاں اے کار گوں سنجیدگی ء ُ سیاسی عملءَ کنگ بوت تہ اے پہ بلوچ راجءَ یک مزنیں سوگات ات۔ بلکیں آؤکیں وھدءَ ماں بلوچستانءَ وانگ ء ُ زانگءِ معیار ء ُ کوالٹی ءِ تہا گہتری ء ُ شرتری ءِ یک شریں سببے ہم بوت کنت ء ُ درستاں چہ شرتریں ء ُ اہم تریں گپ ایش انت کہ چہ ایشیءَ بلوچ پجار ء ُ وت واجہیءِ جہد ء ُ جنگءَ ہم مہمیز رست کنت۔ زبان ء ُ لبزانک یک شریں وڑےءَ اے جہد ءِ تہا وتی کردءَ پیش داشت کت کن انت۔ 

٭٭٭٭