 |
| مراد ساحر |
ماں بلوچی شاعریءَ مراد ساحر وتی جتاھیں ھند ءُُ بستارے داریت، آئیءَ پہ وتی شعری درشانءَ دستونکءِ تھر گیش ارزشت داتگ۔ نوکیں شاعریءِ اولی دھکءَ آ گوں وتی جتائیں آھل ءُُ رنگ ءُُ توار ءَ دیما اتک، اے ہمے زمانگ ات کہ بلوچی شاعری ھاس دستونک چہ دری زبانانی شاعریءَ اثر آماچ ات۔ مراد ساحر ءِ شاعریءَ ہم ما اے اثراتاں لسانی، ازمی ءُُ فکری سرشون ءَ دیست کنیں، لسانی ءُُ ازمی اثرات داں دیرنہ ماننت بلے آئیءَ فکری سان داں گڈ سرا نہ تہنا چہ دری زبانانی شاعریءَ زیران کرتگ بلکیں چہ وتی ہمسریں (ہم عصر) بلوچ شاعراں چہ اوں مزنیں ھدےءَ سان زرتگ۔
وھدے بلوچی نوکیں شاعریءَ دستونک گشیں شاعرانی لڑ ٹاھینگ بیت تہ مراد ساحر وتی جتاھیں درشانداب ءُُ جتاھیں طرز ادا ءِ سوبءَ اولی سرپءِ مردمانی تہا شمار کنگ بیت۔اشیءِ سوب ایش انت کہ ساحرءَ بلوچی دستونکءَ را ازمی ءُُ بنگپی سرشونءَ انچو ھستگارءُُ شاھیگان کرتگ کہ آئی دروری نیست، بلوچی دستونکءَ را بنگپی شاھیگانی ءِ مراد ایش انت کہ آئیءَ دستونک ءِ وڑیں یک پابندیں تھرےءَ را گوں انسانی زندءِ ظاھری ءُُ باطنی،چاگردی، مالی، سیاسی، ربیدگی، تاریخی ءُُ لس زندءِ ہر روچی ایں چست ءُُ ایرانءَ گوں مزن ازمکاریءَ وتی بنگپ ٹاھینتگ انت، دستونک ءِ سرا دیمروی پسند نگدکارانی مستریں ایراد ہمیش بوتگ کہ اے تھر ءِ دامن انسانی مارشت ءُُ جزبگ،آئی چاگردی لوٹءُُ تماہانی درشانءَ پہ لُک انت، دستونکءِ ہمے درآمد ءُُ لُکیں تھر وھدے بلوچی شاعریءِ بھر جوڑ بوت تہ بلوچ شاعراں اچ اے شعری تھرءَ انچیں بنگپ،ھیال ءُُ مارشتانی درشانی ایشی ازمی لوٹ ءُُ گزرانی ردءَ کرتگ کہ اے تھر کسانیں مدتےءَ بلوچی شاعریءِ یک اھمیں بھرے جوڑ بوت۔ دستونکءَ بلوچی رنگ ءُُ گوناپ دئیگ، ایشیءِ دامن ءَ گوں بلوچ ربیدگی زند ءَ ھمگرنچ کنگ ءَ بلوچی نوکیں شاعریءِ بنداتی دورءِ گیشتریں شاعرانی وتی وتی جھد ءُُ دروشم است ءُُ موجوت انت۔
ازمی سرشون ءَ اوں مارا ساحرءِ گورا یک پہتویں ازمکاری یے گندگءَ کیت، آئیءَ چہ دستونکءِ زبان ءُُ بیانءِ ازمی راہ ءُُ رھبنداں جوانیءَ کمک زرتگ۔ ساحرءَ انچیں زیبا ءُُ نازرکیں ھیال ءُُ جزبگ، مارشت ءُُ انچیں جہلانکیں فکری ءُُ نفسیاتی اھوال گوں باز گونڈگری ءُُ پُرمانائیں دروشمءَ دستونکءِ دامنءَ پُردوچ کرتگ انت کہ گوں ہمائی نامءَ بندوک انت۔ چوشکہ اے نوشتانکءِ مول ءُُ مراد ساحرءِ شاعریءِ اندرءَ تشبیہاتانی وانشت دیما آرگ انت پمشکہ دیمترا تشبیہہ ءُُ ماں شاعریءِ اندرءَ اشیءِ کارمرزی بستار ءُُ ساحرءِ شاعریءَ اشیءِ ازمی کارمرزیءِ چار و تپاس ے پیش کنیں۔
شعر زانتی (علوم شعریہ) ءِ درگتءَ گیشتریں رھبند چہ فارسی زبانءَ زیرگ بوتگ انت، اے درچءَ ’عروض‘، ’معانی‘، ’بدیع‘، ءُُ بیان ءِ تران تچکءَ چہ فارسی زبانءَ زیرگ بوتگ انت، تشبیہ عربی زبانءِ لبز انت کہ ایشی بزانت یک چیزےءَ را ھمدروشمی ءُُ ھمگونگی ءِ ردءَ دومی چیز ءِ بدل یا وڑ گشگ انت۔ پروفیسر نزیر احمد وتی کتاب ’تشبیہاتِ اقبال‘ ءِ تہا شبینءِ بابتءَ نوشتگ کہ کجام ھم دو چیزانی نیامءَ ھمرنگی یا ھمگونگی ءِ شوھازگ ءُُ ایشاں لبزانی تہا بیان کنگ تشبیہ گشگ بیت۔ وھدیکہ ڈاکٹر سہیل احمد خان ءِ ھیالءَ لبزانکی گالبند ءِ ردءَ چارگ بہ بیت تہ کجام ھم چیزےءِ ھاسیں سپت ےءَ پدرا ءُُ آشکار کنگءَ پہ گوں انچیں چیزےءَ ھمگونگ گشگ کہ ھمے سپت آ چیزءَ گیش پدرا بہ بیت تشبیہ گشگ بیت۔ محمد سجاد مرزا ءِ ردءَ شبینءِ بزانت کجام ھم ھاسیں چیزےءَ را دگہ چیزےءِ وڑا پدرا کنگ انت۔
شبین یک انچیں شعری صنعتے کہ شاعر ایشیءِ وسیلگءَ وتی ذہنءِ مانگیش ءُُ گڑومنجیں ھیالانی گیشوارءَ کنت، بازیں ھیال مانگیش ءُُ کوردیم بنت داں وھدے زانتگیں چیزےءَ آئرا شبین دیگ ءُُ گیشوار کنگ مہ بیت اشکنوک ءِ ذہنءَ ہچ وڑیں روشنائیں عکسے پدر نہ بیت۔
شبینءِ چار بھر انت کہ اشانی تہا مشبہ، مشبہ بہ، وجہ شبہ ءُُ اداۃ تشبیہ کہ ایشرا حروف تشبیہ اوں گوشنت، ہما چیز کہ شبین دیگ بیت آئرا مشبہ گوشنت ءُُ ہما چیز کہ گوں آئی شبین دیگ بیت آئرا مشبہ بہ ءُُ اے دوئیں ’طرف تشبیہ‘ گوشگ بنت۔ شبین دیگ ءِ ھمدروشمی ءِ سوبءَ ’وجہ شبہ‘ گوشنت، حرف تشبیہ ماں بلوچیءَ چو، انچو، گشئے، وڑ ءُُ مثل ءُُ ایندگر انت، البت ہما شبین کہ چہ آئی ءِ چاریں بنیاتاں دو بنیات گون مہ بنت، آ شبین گہتر لیکگ بیت، چش کہ وجہ شبہ ءُُ اداۃ تشبیہ ماں ہر شبین ءَ زلوری نہ انت کہ آرگ بہ بنت بلے مشبہ ءُُ مشبہ بہ ءِ بوھگ ھژدری انت۔
شبینءِ بزانت کجام ھم ھاسیں چیزے ءِ وڑءَ پدر کنگ انت، شبین ہما ازم انت کہ ایشی وسیلگءَ ازمکار جتاھیں چیزانی نیامءَ یکوڑی شوھاز کنت، بزاں یک چیزے ءَ گوں دومیءَ شبین دنت، ہما چیزیا شے کہ گوں دومیگءَ یکوڑ کنگ بیت یا شبین دیگ بیت ایشانی نیامءَ باز جاھاں دیگری ہم ھژدری بیت اگاں چوش مہ بیت ءُُ یک دومیءِ توامیں جوانی پدر مہ بنت تہ شبین ودی نہ بیت۔
شبین شعری زیبائیءِ یک نمونگے، ہمیشی وسیلگءَ دو چیز آنءَ یکیں وڑءَ پدر کنگ بیت، شاعر چنیں ہم فکر ءُُ ھیال، جزبگ ءُُ مارشت، چاڑ ءُُ کیفیت ءَ دستونکءِ بستگیں رھبند ءِ تہا بیان کنگءَ لاچار انت، شعری صنعت آنی وسیلگءَ شاعر وتی اندری چاڑ ءَ شاھیگانیں بزانتےءَ گوں وانوک ءَ سر کنگءِ جھدءَ کنت، چہر ءُُ شبین شاعرءِ گڑ و منج ءُُ مانگیشیں ھیالانی درشانءَ مزن کمک کننت، ہمے سوب انت کہ اے صنعت آنی کارمرزی شاعریءِ تہا مزنیں کساسےءَ کنگ بیت۔
مراد ساحرءِ دستونک آنی اندرءَ چہر،شبین ءُُ چیدگانی کارمرزی ءِ جوانیں دروشم گندگ ءَ کاینت،بلے آئی شاعریءَ چہ درستاں مھکم تریں روایت شبین ءِ کارمرزی ئیگ انت، ازمی سرشونءَ شبینءِ بستار چہ چہر ءُُ چیدگ ءَ جہل ترانت بلے شبینءِ ماں شاعریءَ کارمرزی وتی جتاھیں بستارے داریت ءُُ مراد ساحرءَ چہ شبینءَ جوانیءَ کار گران ءَ انچیں زیبا ءُُ نازرکیں ھیال ءُُ مارشت وتی شعرانی اندرءَ بیان کرتگ انت کہ گوں ھمائی ذاتءَ بندوک انت۔ دیمترا ساحرءِ شاعریءَ شبینءِ کارمرزیءِ تپاس گوں شعری دروراں کنیں۔
ٹیٹلیں دوستءِ تنگویں گوناپ
مسلء کمبانی ترونگلیں نوک آپ
ماں اے شعرءِ اندرءَ چہ تشبیہءِ گیشتر ارکان آں کمک زیرگ بوتگ، چوشکہ مشبہ دوستءِ گوناپ انت ’نوک آپ‘ مشبہ بہ انت، ’مسل‘ اداۃ تشبیہ ءُُ تشبیہ ءِ سوب بزاں غرضِ تشبیہ ایش کہ نوک آپ ءُُ دوستءِ گوناپ ءَ بازیں ھمگونگی است انت، چوشکہ دوئیں ساپ چو آدینکءَ انت، ہردوئیں ھزابیں تُنّءَ برگءِ مانزمان انت، دل ءُُ ارواہءَ سارت ءُُ ھونکیءِ مارشت دی انت ءُُ دگہ۔ شاعرءَ گوں باز زیبائی ءَ دوستءِ گوناپ ءُُ نوک آپءِ میانءَ ھمگونگی شوہازاتگ ءُُ پُرمانائیں صورتءَ دیما آؤرتگ، ایدءَ اے گپ ہم یات دارگی انت کہ تشبیہ ءِ ہردوئیں اہمیں ارکان شاعرءَ پیشردءِ دروشمءَ کارمرز کتگ انت۔
اگاں ما اے شعرءِ تہا کارمرز بیتگیں توامیں لبزانی سرا غور بکنیں ءُُ ایشاں یک یک ءَ بچاریں تہ ہمے زانگ بیت کہ ہمک لبز زبانءِ بستگیں رھبندانی ردءَ انچو گوں ھنرکاری ءَ کتارگ بیتگ انت کہ شاعرءِ ازمی پھتوی ءِ ڈس رسیت، ایشی ہمرائیءَ شعرءِ ابرمی ریچ، ایشی برجستگی ءُُ ھیال ءُُ تخیل ءِ زور ءُُ توانا شعرءِ جمالیاتی دروشم روشنا کرتگ، چوشکہ پہ دوستءَ چہ اسم سپتءَ کمک زیرگ ءُُ ’ٹیٹلیں دوست‘ گشگ، ھمے پیما گوناپ ءَ ’تنگویں‘ ءِ اسم سپت ءَ زیرگ ءَ چہ دوست ءُُ گوناپ ہر دو گیش زیبا ءُُ روشنائیں دروشم گپتگ انت۔ ہمے پیما جہلءِ بندءَ ’نوک آپ‘ءَ ’ترونگلیں‘ نوک آپ گشگ، نوک آپءِ رنگ ءُُ تاثیر ءَ گیش پدر ءُُ روشنا کنت۔ غزلءِ اے سرجمیں بندءِ تہا تنیایک ’حرفِ اضافت‘ ”ءِ“ گندگ کیت، ہمے سوب انت کہ شعر گیش واناک بیتگ۔
تشبیہ ءِ کمال ایش انت کہ شاعر اچ ہمیشی وسیلگءَ نہ تہنا ھیال، جزبگ ءُُ مارشت یے دیما کاریت بلکیں ہما ھیال ءُُ مارشت ءَ بستی ایں زید ءُُ ندارگ ھم چمانی دیما وتی توامیں جزئیاتاں پدر بیت۔ اے گپءِ گیشوارءَ پہ جہلءَ لہتیں شعر دیگ بیت۔
آیان انت پد ماں پد زھیر
چو کھریں پوجءَ سرپ ماں سرپ
ماں اے شعرءَ ’زھیر‘ مشبہ ءُُ ’پوج‘ مشبہ بہ انت،اولی بندءَ گوں زھیرءَ ’پد ماں پد‘ ءُُ دومی بندءَ گوں پوجءَ ’سرپ ماں سرپ‘ ءِ شعری جوڑشتءَ شعرءِ آہل باز برز کتگ۔ہمے رنگءَ پوجءِ مانائی تاثرءَ گیش کنگءَ پہ ”کھریں“ ءِ اسم سپت زورگ بوتگ بزاں ’کھریں پوج‘۔ شعرءِ وانگءَ تچکیءَ ہما ندارگ چمانی دیما گردشءَ لگیت کہ پہ ھیال ءِ پیش کنگءَ شبین ءِ کمکءَ بیان کنگ بوتگ۔
دوستءِ دنتاناں گوں پوجءَ شبین دئیگءِ روایت یے مارا بنداتی دورءِ شاعر حکیم حقگوءِ گورءَ اوں گندگءَ کیت، بلے شعرءِ وانگءَ وتیگیءِ ہچ سما نہ بیت بلکیں یک درآمدیں چاگردےءِ سما کپیت۔
مناں چو کہ تئی زلفاں پریشان
دپءِ دنتان ردیں قطارءِ افواج
’مدگ‘ یک انچیں ساہدارے کہ مردمی وراک انت ءُُ دومی نیمگءَ تباھی ءُُ ویرندانی آرگءِ چیدگ ھم زانگ بیت، ساحرءَ وتی شعرانی اندرءَ ’مدگ‘ ءِ لبز باز پہ ھنر کاری شبین ءِ دروشمءَ دیما آؤرتگ۔
انچو مان رتک انت واھش ماں زندءَ
کہ مدگ ایر رچیت کشارءِ سرءَ
اے شعرءِ اندرءَ چہ شبینءِ توامیں ارکان آں کمک زیرگ بوتگ، چوشکہ ’طرفین تشبیہ‘ واھش ءُُ مدگ انت۔ واھش مشبہ ءُُ مدگ مشبہ بہ انت، ’انچو‘ اداۃ تشبیہ انت ءُُ واھش ءِ ماں زندءَ، ءُُ مدگءِ کشارءَ ایر رچگ ’غرض تشبیہ انت۔ انسانی زند کہ بید واھش ءُُ وابءَ نا سرجم انت، مرچیگیں نفسانفسی ءِ زمانگءَ انسانی واھش ہمنکس باز انت کہ کساس نہ بنت، واھش ہمنکس کہ گیش بنت انسانی زند دو ہمنچو جنجالانی آماچ بیت۔
شعرءِ اولی بندءَ واھشانی ماں زندءَ ’مان رچگ‘ ءِ گالریچ ءَ شعرءِ زیبائیءِ مارشت سک برز کتہ، ہمے پیما جہلءِ شعرءَ مدگءِ کشارءَ ’ایررچگ‘ ءِ گالریچ شعرءِ ابرمی ریچ ءُُ مانائی شاھیگانی دو ہمنچو گیش کتگ۔
مدگءِ شبینءَ بستی ایں ساحرءِ دگہ شعرے چو اے وڑءَ انت:
ماھیں دیم گپت ملورءِ شینکءَ
شادھءِ دھلءَ مدگ کپت گوشئے
ماں اے شعرءَ تشبیہ ءِ توامیں ارکان کارمرز بیتگ انت، ماھیں دیم ءُُ مدگ ءِ کپگ، طرفین تشبیہ انت۔ شبینءِ سوب ایش انت کہ وھدے ماھیں دیمءَ کہ ملورءِ شینک گپت تہ آ تہار دیم بیت،بزاں ابیتکی یے مانشانیت، دھلءَ مدگ ءِ کپگ اوں تباھی ءُُ ویرندانی ءِ سوب جوڑ بیت۔ ایدءَ اے گپ یات دارگی انت کہ شاعرءَ ماھیں دیمءِ شعری جوڑشت کارمرزاتگ پمشکہ ماھیں دیم گوں ملورءِ شینکءَ مزن دپ کپتگ، ہمے تاثر یا ھیال ءَ گیش مانا دار کنگءِ ھاترا جہلءِ شعرءَ شادہ ءِ دھلءِ وڑیں شعری جوڑشتے ٹاھینگ بوتگ ءُُ ہمے دھلءَ مدگ کپگ، ماھیں دیم ءِ تہار دیمی ءُُ ابیتکیءِ مارشت ءُُ تاثرءَ ودّین ایت۔ماں اے شعرءَ ملورءِ شینک چہ شبینءَ برز چہری دروشمے گپتگ۔
شبینءِ جوانیءَ کارمرزیءَ شاعر یک نیمگے وتی مانگیشیں ھیال ءُُ فکرءَ پہ جوانی وانوک ءَ سر کنت تہ دومی نیمگءَ اچ ہمے شبینءِ وسیلگءَ انچیں زید و ندارگے ھم دیما کاریت کہ ھیال یا مارشت ءَ گوں بستی ایں توامیں ندارگ وانوکانی دیما چو آدینکءَ پدر ءُُ آشکار بیت۔ ساحرءَ ماں ہر ہندےءَ کہ شبینءِ کارمرزی کرتگ تہ اودءَ جوانیں ندارگےءِ دیما آرگءَ اوں سوبین بوتگ، اے درگتءَ آئیءَ چہ شعرءِ بازیں ازمی کتہ کاری ءُُ لوٹ آں جوانیءَ کمک ھم زرتگ۔ جہلءِ اے شعرءَ بچار ات:
دل چو شکستیں بوجیءَ
اوستءِ تیابءَ ننگر انت
ماں اولی شعرءَ دلءَ را گوں بوجیگءَ شبین دیگ بوتگ، بوجیگ کہ مشبہ بہ انت، بوجیگءِ جاور ءُُ دروشم ءَ گیش پدرا کنگءِ ھاترا شاعرءَ ”شکستیں‘ ءِ وڑیں سپت ءَ چہ کمک زرتگ ءُُ اشی ھمرائیءَ، تیاب ءُُ ننگرءِ تلازمات آں شعرءِ زیبائی دو ہمنچک گیش کرتگ۔ ہمے پیما گوں دلءَ ”اوست ءِ تیاب“ ءِ آھگ،دلپروشی، مایوسی ءِ جاورءَ ھلاس کنانءَ یک نوکیں اوست ءُُ امیتے ءِ رژن ے ودی کرتگ۔
شعرءِ وانگءَ چہ وانوک ءِ چمانی دیما تچکءَ ہما ندارگ کہ سرءَ کش ایت آ ایش انت کہ مردم تیابءِ لمبءَ اوشتاتگ ءُُ دیما پرشتگیں بوجیگ یے ننگر انت ءُُ چولانی میار انت ساحر ءَ گوں شاعرانہ کمالءَ دلءَ را گوں بوجیگ ءَ شبین ءَ دیانءَ وتی ھیال ءُُ مارشتانءَ نوکیں مانائی دروشمے بکش اتگ۔
ادا ساحرءِ دگہ شعرے پہ مثال دیما آرگ بیت کہ اے شعرءِ اندرءَ مارا آئی ازمی کتہ کاریءِ جوانیں دروشمے گندگءَ کیت انت:
شپ انت بانگواہ ءُُ استار ٹمبگءَ انت
چو بزکارءِ گدانءِ چُلءِ آسءَ
ماں اے شعرءَ چہ شبینءِ توامیں ارکان آں کارگرگ بیتگ، استار ءُُ چلءِ آس طرفین ءِ تشبیہ انت، اداۃ تشبیہ ’چو‘ ءُُ اشانی میانءَ ھمگونگی یا ھمدروشمی ءِ سبب ایش انت کہ بانگواہءِ ٹمب اتگیں استار، مرمرانک بیت ءُُ بزکارءِ گدانءِ چلءِ آس ھم دائم جمبور ءُُ روک نہ بیت، بزاں مرمرانک ءُُ سرد بیت،اگاں تہنا چلءِ آس بوتیں تہ بگندے دوئیں دپ نہ کپتگ اتنت بلے وہدے ساحر بزکارءِ گدانءِ چلءِ آس ءَ کارمرز کنت تہ مردم ءِ ذہنءَ تچکءَ یک انچیں آسےءِ تصور دیما کیت کہ آئیءِ تہا رژن ءُُ زور مان نیست۔ پمشکہ گوں بانگواہءِ ٹمب اتگیں استارءَ مزن دپ کپتگ، اے شعرءِ جوانی ایش انت کہ ما اشیءَ چہ بازیں وڑ ءُُ دروشمءَ چارات کنیں چوشکہ اگاں اے شعر مانائی ھسابءَ چارگ بہ بیت تہ اشیءِ اندرءَ ساحرءِ ڈلی شعور ءُُ زانت پدرا بیت۔بزکارءِ زند ءُُ ایشی جیڑءُُ جنجال گوں چُل ءِ آسءِ شبینءَ دیما آؤرتگ انت۔ بزاں یک شعری جوڑشتےءَ گوں چنکس مزنیں ھیالے دیما آؤرتگ کہ اگاں اے ردا نکی دروشمءَ بیان کنگ بہ بیت تہ سرجمیں پیراگرافے پکار بیت۔
چوشکہ برزءَ گشگ بوتگ ات کہ ساحر ھرجاھے کہ چہ شبینءَ کار گیپت گڑا لبزانی وسیلگءَ وانوکءِ چمانی دیما ھیال ءُُ مارشتءَ گوں بستی ایں زید و ندارگ ءَ انچو گوں زیبائی ءَ پدر کنت کہ ہمک لبز وت یک ابدی دروشمے گرانءَ گندگ کیت۔ اے شعرءِ اندرءَ ما گندگءَ دو جتاھیں ندارگاں گوں دچار کپیں۔ اولی شعرءَ شپءِ گڈی پاس ءِ ندارگ انت، آزمان انت ءُُ ٹُمب اتگیں استار انت، وھدیکہ دومی شعرءَ دور ڈن سرےءَ بزکارےءِ گدان ءُُ آئی invorment ءِ ندارگ چمانی دیما ظاھر بیت۔ گندگءَ اے دو جتاھیں ندارگانءَ ساحرءَ شبینءِ وسیلگءَ انچو نزیک آؤرتگ ءُُ یک کرتگ انت کہ دوئیں بید یک دومیگءَ چشیں مزنیں مانا ءُُ بزانتے دات نہ کناں۔ اولی شعرءِ ٹمب اتگیں استار چہ شبینءَ دیمترءَ درائی دیگءَ انت،استار چمءِ استعارہ انت ءُُ چہ شبینءَ برز ترئے مانا دیگءَ انت۔ ہمے وڑا بزکار ءِ گدانءِ چلءِ آس یک علامتی دروشمے گرگءَ انت۔
ماں بلوچی نوکیں شاعریءَ بلوچی عشقیہ داستانانی اثرات مزنیں ھدےءَ درائی دیئنت، جتاھیں عشقیہ کارست شاعراں وتی عشقیہ وارداتانی بیانءَ شعرانی بھر جوڑ کرتگ انت، اے کارست ماں شاعریءَ تمثیل،تلمیح ءُُ شبینءِ دروشمءَ گیش کارمرزگ بوتگ انت۔ مراد ساحر ھم چہ شے مرید ءُُ ھانیءِ عشقیہ داستانءَ اثر زورانءَ وتی مظلومیت ءَ را گوں شے مرید ءَ شبین داتگ، ھمے رنگءَ دنیاءِ زوراوری ءُُ ناروائیءَ را گوں مزن زیبائیءَ میر چاکر ءَ ھمدپ کنانءَ ھمے کیف یا ھیالءَ را شعری دروشم داتگ۔
من چو مریدءَ بے وساں
دنیا گش ئے میر چاکر انت
اگاں ساحرءِ شعری لبزیات درجنگ ءُُ دیما آرگ بہ بیت تہ زانگ بیت کہ ساحرءَ پہ وتی فکر ءُُ ھیالانی درشانءَ چونیں لبز گچین کرتگ ءُُ دیما آؤرتگ انت۔ آئیءَ بازیں انچیں لبز ھم وتی شعرانی بھر جوڑ کرتگ انت کہ چد ءُُ پیسر ھچ یک شاعرےءَ کامرز نہ کرتگ انت، چو کہ برزءَ ساحرءِ گوں ’مدگ‘ ءَ بستی ایں شبین دیما آرگ بوتگ انت،چہ آئی نگاہءَ موکو اوں گوں وتی تندءَ نہ رکھ اتگ۔
دل اَڑِت انچوش ماں شنگیں ماپراں
چو مگسک کہ موکوءِ تندءَ رس اِت
دوستءِ شنگیں ماپراں گوں موکوءِ تندءَ ءُُ دلءَ گوں مگسکءَ شبین دئیگءِ چشیں دروشم بلوچی دستونکءَ گندگءَ نئیت،دلءِ گوں شنگیں ماپراں اڑگءَ را مگسکءِ گوں موکوءِ تندءَ اڑگ باز دپ کپتگ، موکو، مگسک ءُُ تندءِ وڑیں لبز ھم شبینی رنگ گرگءَ پد چنچو مانادار بوتگ انت، اے شاعرءِ کمال انت کہ چنائیں ھم لبزےءَ وھدے وتی فکر ءُُ جزبگءِ درشانءَ شعری دروشم دنت تہ لبز روشنائیں دروشم گرانت۔
ساحرءَ دستونکءِ بازیں بحر ءُُ وزنءِ تہا شعر گوشگءِ سوبمندیں تجربت کرتگ، مزنیں بحرانی ھمرائیءَ گونڈیں بحرانی تہا ھم ساحرءَ بازیں شعر گوشتگ، ماں دستونک گوشیءَ بحر ہمنکس کہ گونڈ بیت تہ شاعرءَ پہ جنجال دو ہمنچو گیش بنت، پرچیکہ گونڈیں بحرانی تہا شاعرءَ پہ وتی ھیال ءُُ جزبگءِ درشانءَ کمیں لبزءِ کمک گون بیت پمشکہ شاعر لاچار بیت کہ چہ شعری صنعتاں کار بہ گپت۔ ساحرءِ گورا ھم مارا گونڈیں بحرانی تہا شعر گوشگءُُ شبینءِ کارمرزیءِ ربیت گندگ کیت۔ دلءِ امبار جت چماں
چو ڈُنگءَ پاسبان رنگیں
اے گونڈیں بحرءِ شعرءِ تہا ساحرءَ باز زیبائیں ھیالے پیش کرتگ،چمانی چو پاسبانیں ڈنگءَ دلءِ امبار جنگءِ ھیال چنچو گوں کمیں لبزاں شبین ءِ کمکءَ دیما آؤرتگ۔ دلءِ امبار ءُُ ڈنگیں پاسبان ءِ شعری جوڑشت سپا نوکین انت۔ ساحرءَ ادا شبین ءِ کمکءَ گچینیں لبزانی توکءَ وتی زیبائیں ھیال گوں ھزار مانادیما آؤرتگ۔گونڈیں بحرءِ توکءَ ساحرءِ شبینءِ کارمرزیءِ دگہ یک دروشمے اے جہلءِ شعرءِ اندرءَ بہ گندات۔
چو گیابانءِ درچکءَ من ساحر
کمکے سبز ءُُ گیش ویراناں
اے شعرءِ اندرءَ ساحرءَ انسانی زندءِ نازرکیں ھیال ءُُ مارشت ے باز گوں زیبائیءَ شبینءِ کمکءَ دیما آورتگ۔ساڑی ایں کارست ءَ مشبہ ءُُ گیابانءِ درچکءَ مشبہ بہ کنانءَ سبز ءُُ ویران ءِ تلازمات زرتگ انت۔ ھمدروشمیءِ سوب درچک ءُُ ساڑی ایں کارستءِ ظاھری ءُُ باطنی ویرانیءُُ ابیتکی انت، کارست انچیں کریابی جاورھالےءَ گوزان انت کہ اشیءِ گرودار چہ آئی دستءَ درانت،اے ابیتکی، ایوکی ءُُ ویرانی استیں اھدءَ آئی بھتءَ نویسگ بوتگ۔ ساحرءِ کمال ایش انت کہ آئیءَ چندھے انچیں لبز اے شعرءِ ھاترءَ گچین کرتگ کہ وت ما وت متضاد بزاں چپ انت بلے شبینءِ وسیلگءَ انچو نزیک آرگ ءُُ پیوست کنگ بوتگ انت کہ لازم و ملزوم انت۔چوشکہ گیابانءِ درچکءَ گوں ’سبز‘ ءُُ ’ویران‘ ءِ تلازمات کہ ھردوئیں یک دومیگءِ چپ انت ءُُ ایشانی مانائی شدت ءَ گیش کنگءِ ھاترا ’کمک‘ ءُُ ’گیش‘ ءِ سپت گال انچو دیما آؤرتگ انت کہ دراھیں لبز مانائی ھسابءَ نز آتکگ ءُُ ھمگرنچ بوتگ انت، لبز ساحر کہ پنامءِ ھاترا کارمرز بوتگ ھم چہ وتی لغوی مانا ءَ برزتر کُل انسانی زندءِ چیدگ ءِ دروشم گیپت،گیابانءِ درچک ءَ گوں انسانی زند ءُُ سبز ءُُ ویرانءِ لبزاں گوں آئی کیفیت ءُُ جاورءِ بیان شبینءِ کمکءَ اے شعرءِ اندرءَ دیما آرتگ۔
ساحرءِ شاعریءَ شبینءِ کارمرزیءِ بازیں دروشم گندگ بنت کہ ھمک شعرءَ وتی جتاھیں مانا ءُُ ساچشتی دروشم دارانت۔ جہلءَ لھتیں شعراں پہ درور بچارات:
رژن مھرءِ پدءَ دلءَ تئیگءَ؟
انچوش انت دھل بہ بیت تلارءِ سرءَ
یا
آجبینءَ منی ایر کپت گش ئے
چو کہ گواشءَ بہ کپیت نپت گش ئے
رنجءِ بے رھم ءُُ تمردیں دستاں
چو تگردےءَ منءَ گوپت گش ئے
یا
ھیال دروشمءِ بانوریءِ گلیں دوستءِ
چو نیمگءَ انت کہ مان انت زگریں شیرءِ بُنءَ
یا
گردشءَ دھرءِ ھما جاہءَ رسینت
من تہءَ آرتءِ چو وادءَ زندگاں
یا
انچش انت اندرءَ تئی ترانگءِ ٹپ
چو کہ پل سھریں ماں آپءِ سَپَرءَ
مراد ساحرءِ شبینءِ کارمرزی تپاس ءَ ھمے گپ دیما اھتگ کہ ساحرءَ اچ علم البیان ءِ اے شعری صنعتءَ باز گوں زیباھی انسانی نازرکیں ھیال ءُُ مارشتانی درشان کرتگ۔ آئی گیشتر حسّی شبین دیما آورتگ انت جاھے جاھے عقلی شبینءِ اوں دروشم گندگ بنت۔آئیءِ گیشتریں شبین اژ وتا سازاتگین انت، آئیءَ اردو ءُُ فارسی زبانءِ رواج گپتگیں شبین آں وتا پہریزان چہ وتی چاگردی زندمانءَ انچیں لبز ءُُ شے آنءَ شبینی دروشم داتگ کہ چدوپیسر ماں بلوچی شاعریءَ گندگ نہ بنت، ہمے سوب انت کہ ساحرءِ گیشتریں شبین آنی وانگ ءُُ اشانی پہمگءَ وانوکءَ دگہ اڑاند ءُُ مشکل یے دیما نئیت۔
ساحرءِ شبین آنی چاروتپاس ءَ چیزے انچیں لبز اوں دیما اھتگ کہ یا وَ ماں بلوچی شاعریءَ کارمرزگ نہ بیتگ انت اگاں بیتگ انت اوں گڑا چہ وتی لغوی بزانتءَ برزترئے مانائے ودی کرت نہ کرتگ، بلے ساحرءَ ھمے لس لبزانءَ شبینی دروشم دیانءَ اچ ایشاں مانا ءُُ بزانتءِ نوکیں تک وپھنات گوں سوبمندیں وڑےءَ دیما آرتگ انت، لبزانءَ چہ لغوی بزانتءَ برزتر نوکتریں مانا ودی کرتگ، چوشکہ دھل، مدگ، بوجی، ننگر، شے مرید، چاکر، نپت، تگرد، استار، آس، مگسک، موکو، تند، درچک، ڈُنگ ءُُ دگہ باز۔۔۔۔۔۔
ساحرءِ یکتاھی ایش انت کہ آئیءَ ہر ہندےءَ کہ شبین ءِ کارمرزی کرتگ تہ اودءَ زبان ءُُ بیان ءِ سحرآماچیں چاگردے ودی کنان گوں ھیال ءُُ جزبگ ءُُ مارشتءَ بستی ایں زید و ندارگ اوں روشنائیں دروشمءَ پدر ءُُ آشکار کرتگ انت۔ ہمے سوب انت کہ ساحرءَ ہر ہما ہندءَ کہ چہ شبینءَ کارگپتگ گڑا پہ وانوکءَ لبز ءُُ بیانءِ انچیں عکس ءُُ دروشم اشتگ کہ داں دیر دل ءُُ نگاہءَ است ماننت۔
کتابانک
پروفیسر نزیر احمد، تشبیہاتِ اقبال،اکادمی ادبیات لاہور
ڈاکٹرسہیل احمد خان، ادبی اصطلاحات، جی سی یونیورسٹی لاہور
عابد علی عابد،البیان،سنگ میل پبلی کیشنز لاہور
عبدالحمید ایران نژاد،جی آرملاءِ شاعری(نوشتانک) ماہتاک سچکان گوادر
علمی اردو لغت (جامع) مرتبہ، وارث سر ہندی،علمی کتب خانہ لاہور
فرہنگِ تلفظ، مرتبہ شان الحق حقی، مقتدرہ قومی زبان اسلام آباد
محمد سجاد مرزا، تسہیل البلاغت
مراد ساحر، بشکن منی پریاتاں (کلیاتِ ساحر) مراد ساحر میموریل سوسائٹی کراچی
٭٭٭
دلگوش: اے نبشتانک واجہ رحیم مہر بلوچ ءِ منتءَ چہ " ریگزار" ءِ ویب تاک ءِ تہا شنگ کنگ بوہگءَ اِنت۔ادارہ
Post a Comment