ٹرانسکرپشن: جاوید سعید
(آڈیو یا ویڈیو ءِ تہ ءِ تواراناں نبشتہی صورت ءَ آرگ ءَ راٹرانسکرپشن گشنت۔ انوئیں دورءَ بازیں علمی، چاگردی،زبان ء ُ لبزانکی،ساچستی، نگدانکی ،ازمی ء ُ فلسفی گپ ء ُ ھال یادرشانء ُ لیکہ ویڈیو ء ُ آڈیو ہانی تہا دیما آہگ اَنت۔ ء ُ اے کل لبزانک ءِ بہر اَنت ء ُ ایشاناں نبشتہی صورتءَ پہریزگ المی اِنت۔ پمیشکہ ماایشانی ٹرانسکرپشن ءِ کار بنگیج کرتگ۔
اے ٹرانسکرپشن واجہ ناگمان ءِ یوٹیوبءَ شنگ بوتگیں یک ویڈیوئیگ اِنت۔ اگاں کسے اے ویڈیوءَ چارگ لوٹیت تہ آ جہل ءِ لنک ءَ شت کنت ۔
زبا ن ءِ سرا شنگ بوتگیں واجہ ناگمان ءِ کلیں ویڈیوہانی ٹرانسکرپشن ءِ کار ”ریگزار“ءَ واجہ ءِ رزا ءَ چہ بنگیج کرتگ۔ انشااللہ زوت ”ریگزار“ ءِ بلاگ ویب تاک ءِ تہا شنگ بنت۔ادارہ ریگزار)
زبان چوں مرنت ء ُ ُ گار بنت..... ء ُ بلوچی ء ُ براہوئی ءِ باندات چون اِنت؟....من ہمے بابتءَ چیزے گپ جنئگ لوٹاں۔
اے وہدءَ دنیا ءِ تہا ہپت ہزارءِ کساسءَ زبان اَست کہ آہانی تہا چینی ءِ وڑیں ٹوھیں زبان ام ہوار کہ آئی ءِ گپ جنوک یک بلینیا سد کروڑءَ چہ ام گیش اَنت۔ء ُ ”چانا“ ءِ وڑیں زبان ام است کہ آئی ءِ گپ جنوک ایوکءَ یک مردمے۔
”چانا“زِرباری امریکا ءِ یک کہنیں زبانے کہ آئیءِ گپ جنوک یک کماشے پشت کپتگ۔
اے کماش کہ مریت، وتی زبان ءَ ام گوں وت بارت۔
یونیسکو بزاں United Nations Educational, Scientific and Cultural Organizationگشیت کہ داں اے کرن ءِ ھلاسی ءَ....بزاں ہمے اے سد سال ءِ تہادنیا ءِ زبانانی 90%درسد رؤت ء ُ گار بیت۔
نوَددرسد ءِ ھسابءَ داں بیست ء ُ یکمی کرن ءِ ھلاسی ءَ دنیا ءِ ہپتیں ہزار زبانی تہاشش ہزار ء ُ سئے سد زبان رؤت ء ُ گار بیت۔ء ُ ایوکءَ ہپت سد زبان پشت کپیت۔پدا ہمے ہپتیں سد چینکہ سال ء ُ کرنانی مہمان اَنت؟ ایشیءِ فیصلہ ءَ آؤکیں وہد کنت۔
مرچیگءَ یازدہ سال پیسر2009ءَ یونیسکو ءَ گشتگ اَت کہ ”براہوئی“ ہما زباناں چہ یکے کہ آئی ءِ گار بوہگ ءِ ترس است اِنت۔
2009ءَ یونیسکو ءَ بلوچانی دومی مستریں زبان ”براہوئی“ءِ دیم پہ گاری ءَ روگ ءِ جار جتگ اَت۔بگندئے 2090ءَ بلوچی ءِ باریگ کئیت۔
بلوچی ء ُ براہوئی زبان ءِ زندگ دارگ ءِ توجیل چی اِنت؟.....ء ُ چے کنگ بہ بیت کہ اے زبان چہ گاری ء ُ بیگواہی ءَ بہ رک اَنت۔؟
 |
| ناگمان |
پریشیءَ مارا ہما سبب، ہما جاورزانگ لوٹاں کہ یک زبانے ءَ دیم پہ گاری ء ُ بیگواہی ءَ برنت۔
زبان دو رنگ ءَ مریت....یکے ہما وہدءَ کہ یک زبانے ءَ گپ جنوکیں مردم بہ مرنت۔.......ء ُ زاہریں گپے کہ مردم کہ مرنت،آہانی زبان ام مریت گوں۔
زبان ءِ گار بوہگ ءِ دومی وڑ ایش اِنت کہ یک زبانے ءِ گپ جنوکیں مردم وتی زبانءَ یلہ دئے اَنت ء ُ دگریگے ءَ زیر اِنت۔
مردمانی مرگ ء ُ آئی ءِ ہمراہی ءَ زبان ءِ مرگ، اے ہما وہد ءَ بیت کہ یک زبانے کسان بہ بیت ء ُ آئی ءِ گپ جنوک یکیں دمگءَ نندوک بہ بنت۔ء ُ ملکموتی کزا یے آہانی سرا بہ کپیت،چوکہ وہدءَ بیتگ کہ زمین چنڈے بیتگ،گرانی نادراہی ء ُ ہوپ ء ُ ہوایے کپتگ،یا کہ جنگ ء ُ داوایے آہانی سرا کپتگء ُ مردم مرتگاں۔ء ُمردمانی مرگ ءَ گوں آ زبان ام گار بیتگ۔
وہدءَ ہمے پیم زبان مرتگاں،بلے مرے زمانگءَ زبانی گار بئیگ ءِ وڑ ء ُ پیم چوش اِنت کہ مردم وتی زبان ءَ یلہ دئے اَنت ء ُ دگرے ئیگءَ زیر اَنت۔ مردم زندگ ء ُ سلامت اَنت بلے آہانی زبان مریت.......چو ہما وہدءَ بیت کہ یک مردمے وتی ہلکءَ چہ بہ لڈّیتء ُ دگہ انچیں ملکے ءَ یا دگہ انچیں آپ بندے ءَ بروت کہ اودءِ زبان ام دگرے،گڈا آئی ءِ چک ء ُ نماسگ وتی زبان ءَ یلہ دئے اَنت ء ُ ہما ملک ئیگ ءَ زیر اَنت۔
عربستانءِ مثال مئے دیما ِنت۔ہما بلوچاں کہ لڈء ُ بار کتگ ء ُ شتگاں عربستانءَ......مروچی آہانی چک ء ُ نماسگاں وتی زبان یلہ داتگ ء ُ عربی ءَ گپ جن اَنت۔
ہمے پیم انیگیں وہدءَ، انیگیں شُلکیں دؤرءَ کہ بلوچ رؤگءَ اَنت امریکا ء ُ یورپءَ.....ء ُ ایدگہ ملکاں.......آہانی چک ء ُ نماسگ ام یک وہدے کئیت کہ وتی زبانءَ گار کن اَنت۔
زبان ءِ یلہ دئیگ ءِ دگہ دروشمے ایش اِنت کہ مردم نہ لڈّاَنت ء ُ ہچ جاگہ نہ رؤاَنت، وتی ملکءَ نشتگاں، وتی میتگءَ نشتگاں بلے انگتءَ وتی زبان ءَ یلہ دئے اَنت ء ُ دگرے ئیگ ءَ زیر اَنت۔ایشیءِ سبب راجی ایر دستی یا راجی غلامی اِنت۔وہدے یک راجے دگہ راجے ءِ غلام بیت گڈا بالادستیں راج وتی زبان، وتی دودء ُ ربیدگءَ آئی ءِ سرا مُشیتء ُ ایر دستیں راج ءِ زبان ءَ دیمروی ءَ نئیل اِیت.....پرائی ءَ وانگ جاہ ءِ دروازگاں بند کنت،آئی ءَ رسانک یا میڈیا ءِ تہا پترگءَ نئیلیت.....آئی ءَ کارگس ء ُ سرکاری دپتر، ہرچی کہ است اَنت، آہانی تہانبشتہ ء ُ وانگ ءِ زبان جوڑ بئیگ ءَ نئیلیت۔
کم کمءَ ایردستیں راج ءِ زبان اوشت ءِ آماچ بیت۔ء ُ یک انچیں وہدے کئیت کہ آ دیمروی ءِ بدلءَ پُشتہ روان بیت.......تو بگش کہ آ زبان نادراہ بیت، روچ پہ روچ کِڑان کنت۔ء ُ انچیں دؤرے کئیت کہ آ زبان بیگواہ بیت......ء ُ آئی ءِ جاگہ ءَ بالادستیں راج ءِ زبان گیپت۔
واجہیں راج، غلامیں راج ءِ زبان ءَ چیا کُشگ لوٹیت؟......ایشیءِ مستریں سبب ایش اِنت کہ آزانت کہ زبان یک راجے ءِ ہُنڈال اِنت....... ہُنڈال ءَ کہ بُّر اِت درچک مریت،ہمے پیم زبان ءَ کہ کشئے آقوم ام مریت گوں۔
واجہیں راج لوٹیت کہ غلامیں راج ءِ زبان بہ مریت۔ء ُ آئی ءِ پجّیءَ آ راج ام گار بہ بیت گوں،دانکہ آ پدا وتی آزاتی ءِ واستہ ہچبر پاد اتک مہ کنت۔
بلوچستان ءِ مثال مئے دیما اِنت۔اے گپ ءَ ما شما درست زانیں کہ ہماملکاں کہ بلوچستان دزگیر کتگ ء ُ وتی غلام جوڑ کتگ، آہاں بلوچ دوست نہ بنت،آہاں بلوچستان دوست بیت،بلوچستان ءِ زمین دوست بیت،بلوچستان ءِ زِرءَ چم اِش سک اَنت، ء ُبلوچستان ءِ چیر زمینی ہرچی کہ مال ء ُ مڈّی اَست اَنت،گنج ء ُ ہزانگ اَست اَنت،آہانی پُلگ ءِ رندا اَنت۔
بلے آزاننت کہ دانکہ بلوچ راج زندگ اِنت،ما بلوچستان ءَ داں دیراں غلام داشت نہ کنیں۔بلے آ تیوگیں بلوچاں کُشت ام نہ کن اَنت،آہاں گلینت ام نکناں، چیا کہ بلوچ یک لوگے نہ اِنت،یک میتگے نہ اِنت،یک بلاھیں راجے،اینچکیں بلاھیں راج نہ گلینگ بیت ء ُ نہ کُشگ بیت۔پمشکہ آہاں چہ شروعءَ لہتیں انچیں پندل سازاِتگ،کہ آ پندل اگاں سوبین بہ بنت،گڈا بلوچی زبان گار ء ُ بیگواہ بیت ء ُ آئی ءِ پجّیءَ بلوچ راج ام نیست ء ُ نابود بیت۔
ء ُ آہا ں اے پندل ءِ بندات چہ زبانءَ کتگ۔اے گپءَ ما بگندئے اینچو نہ ماریں یا کہ نزانیں بلے ہماملکاں کہ بلوچستان وتی غلام جوڑ کتگ،آ اے گپ ءَ شری ءِ سرا زاننت کہ زبان راج ءِ ہُنڈال اِنت،زبان ءَ کہ کشئے راج ام مریت گوں۔
ہمے سبب اِنت کہ آہاں پہ زانت،پہ شور بندی،چیزے انچیں گامگیج زرتگ،انچیں پندل ساز اِتگ کہ اگاں آ سوب مند بہ بنت گڈا بلوچی ء ُ بلوچ راج ہر دکانی نام ء ُ نشان گار بیت۔
ایشانی تہا یک پندلے ایش اِنت کہ در قوم آرگ ء ُ بلوچستان ءَ نادینگ بہ بنت،دانکہ بلوچانی آبادی کم بہ ترّ اِیت۔
ضیا الحق ءِ دؤرءَ اوگان پناہ گیربلوچستان ءَ آرگ ء ُ نادینگ بیتاں،آہاناں لوکلء ُ شناختی کارڈ دئیگ بوت۔ء ُ انوں بلوچ دشمنیں سرکار ءِ نیت ایش اِنت کہ بلوچستان ءِ تیاب دپءَ یک انچیں شہرے آباد بکنت کہ آئی ءِ تہا پنجاہ لک چینی ء ُ پنجاپیء ُ دگہ درقوم آرگ ء ُ نادینگ بہ بنت۔
اگاں اے وڑ بہ بیت گڈا بلوچستان ءِ تہا بلوچانی آبادی کم ترّیت،ء ُ بلوچستان سُبک ء ُ آسان ءَ ہرانی بنجاہ بیت۔
اے دوبراگیں پندل ءِ دومی براگ ایش اِنت کہ بلوچی زبان پُشتہ دارگ بہ بیت،پرائی ءَ دیمروی ءِ راہ ء ُدر بند کنگ بہ بنت۔آ وانگ جاہاں وانینگ مہ بیت،رسانک ء ُ میڈیا ءِ تہا آئی ءَ را اجازت مہ بیت۔ء ُ سرکار ء ُ سرکاری کارگس استاں، آہانی تہاآئی ءَ را جاگہ مہ بیت۔
بدواہانی نیت ء ُ ارادہ ہمیش اِنت کہ بلوچی زبان ہچ کرد ءِ واہند مہ بیت دانکہ بلوچءِ دلءَ وتی جند ءِ زبانءَ یک بے قدری یے پیدا بہ بیت، یک نادوستی یے ودی بہ بیت۔
بلوچ راج دل ءَ ہمے بگشیت کہ بلوچی پد منتگیں زبانے، اے بے کہ شاعری ءَ دگہ ہچ کارءَ نئیت۔اے نہ منالاپ دات کنت ء ُ نہ منا عزت ء ُ شرپے دات کنت، نہ منی وانگ ءِ ھاترءَ المی اِنتء ُ نہ کار ء ُ دندہ ءِ......شر تر ہمیشیں وتی چکاں اردو، فارسی، عربی ء ُ انگریزی ء ُ دگہ زبانے وانیناں۔
اِدءَ یک اہمیں ء ُ ارزشت داریں گپے ایش اِنت کہ زبان ایوکءَ اے سببءَ گار نہ بنت کہ بالادستیں راج آہاناں لگت کنت۔ زبان ہما وہد ءَ گار بیت وہدے ہما زبان ءَ گپ جنوکیں مردم وتی زبان ءَ دوست مدار اَنت،ء ُ وتی زبان ءِ عزت ءَ مکن اَنت،وتی زبان ءِ ہلاس کنگ ءِ واستہ ہما سازش کہ بئیگءَ اَنت، ہما پندل کہ سازگ بئیگءَ اَنت،آہاناں سرپد مہ بنت،ء ُ آہانی بے سوب کنگ ءِ واستہ ہچ مکن اَنت، ء ُ ہُشکءَ بہ نند اَنت ء ُ تماشا بچار اَنت، زبان ہما وہدءَ گار ء ُ بیت۔
وہدے ما دنیا ءِ گوستانکءَ، گوستگیں زمانگءِ راج دپترءَ چمشانکے بدیں ء ُبچاریں گڈا ما گندیں کہ ہر وہدءَ یک زوراکیں ملکے ءَ یا راجے ءَ دومیگ ءِ سرا قبضہ کتگ ء ُ دومیگءَ را وتی غلام جوڑ کتگ گڈا اول وَ آئی ءِ جہد ہمے بیتگ کہ غلامیں راج ءِ زبان ءَ دیمروی ءَ مئیلیت۔ء ُ دومی پدا آئی ءِ جہد ہمے بیتگ کہ غلامیں راج ءِ دلءِ تہا پہ وتی جندءِ زبانءَ یک ناقدری ء ُ یک نادوستی یے پیدا بکنت۔ آئی ءِ دل ءَ کمتری ءِ مارشتءَ جاگہ بدنت۔ ء ُ آ ئی ءِ زبان ءَ ہمے حدءَ پد منتگ بداریت کہ گڈ سرا غلامیں را ج ءِ جند وت بگشیت وتی دلءَ کہ منی زبان ہچ کارءَ نئیت، واجہ ءِ زبان چہ منیگءَ شرتر اِنت۔
ہمے گپءَ یونیسکو چو بیان کنت:
Language endangerment may be the result of external forces such as military, economic, religious, cultural, or educational subjugation, or it may be caused by internal forces, such as a community's negative attitude towards its own language.
انچو کہ یونیسکو ءِ گشگءِ اِنت کہ زبان دو چیزءِ آسرءَ گار بیت۔یکے ڈنیگانی لٹّ ء ُ لگت....ء ُ دومی وتیگانی بے مہر ی ء ُ نادوستی۔
ماگندیں کہ مروچی بلوچی زبان ام گوں ہمے وڑیں جاوراں دُچار اِنت۔ بدواہانی زہر ء ُ کہر.....ء ُ دوزواہانی بے مہری......دوئینانی آماچ اِنت۔
یک نیمگے پاکستان ء ُ ایران ءِ سرکار اَنت کہ آہاں پہ بلوچی زبان ءَ دیمروی ءِ دراھیں راہ ء ُ دَر بند کتگاں............ء ُ دومی نیمگءَ ظلم آماچیں بلوچاناں کہ راج غلامی ءَ ہما جاگہ ءَ آؤرتگء ُ سرگتگاں کہ چی وتی زبانءَ بیگانگ اَنت........وتی زبان ءِ ہچ ھیال ءَ نہ اَنت۔انچنائیں بلوچاں بگر داں بلوچانی زانتکار ء ُ دانشورء ُ سیاستداناں دَرا....بلوچی زبان درستانی کِّرءَ ڈالچار اِنت۔
مروچی جاور اے حدءَ سر اَنت کہ بلوچانی سیاسی سروکاں وتی مہلوک ءِ گونءَ گپے جنئگی بیت....وتی مہلوکءَ را کلوہ ء ُ پیغامے دئیگی بیت گڈا وتی جند ءِ زبان ءِ بدلءَ قبضہ گیرءِ، بالادستیں راج ء ُ قوم ءِ زبان ءِ تہا ہماکلوہ ء ُ پیغام ءَ نبشتہ کن اَنت۔
بلوچانی سیاسی گلانی دستورانی تہا ماتی زبان ءِ دیما برگ ءِ گپ مان اِنت بلے آہانی دستور ءِ جندءَ بگرداں دیوان ء ُ مُچیانی، ء ُ نعرہ ء ُ گشتانکاں دَرا......دُرااردوءَ اَنت یا دگہ زبانءَ اَنت۔
بلوچیں زانتکار ء ُ دانشور بلوچ راج ءِ ہستی ءِ گار بئیگ ءِ سرادراجیں نبشتانک نبیساں بلے انگریزی ء ُ اردوءَ.........ہمے پیم بلوچ تاکار، جرنلسٹانی ھالتاک یا کہ ویب سائٹ،آام بلوچی ءِ بدلءَ گیشتر اردو، انگریز، فارسی ء ُ ایندگہ زبانانی تہا اَنت۔......ء ُ مہلوک ءِ تہا ہمے مردم کہ وانندگ اَنت.....ایشانی موبائلانی پیغامک ء ُ ایس ایم ایس ام وتی زبان ءِ بدل ءَ گیشتراردو، فارسی، عربی، انگریزی ء ُ دگہ زبانان اَنت۔
ہما بلوچ سیاسی گلاں،یا دانشور ء ُ زانتکاراں کہ وتی زبان ءِ بدل ءَ اردو،فارسی ء ُ ایدگہ زباناں وتی راجی ء ُ سیاسی درشان ءِ زبان جوڑ کتگ،آہانی گشگ ایش اِنت کہ چریشیءَ بلوچ ءِ توار دِیر تِر ء ُ بُرز تِر رؤت۔......بلے چو نہ اِنت چیا کہ بلوچ ءِ توار بلوچی اِنت۔ایشیءَ کہ تو سر گوزکن ئے....بلوچی ءَ کہ تو ڈالچار کن ئے گڈا تئی توار چہ ھلوتءَ گیش نہ بیت۔
مارا بگندئے سما نیست بلے بلوچ ءِ غلامی ءِ سانکلانی تہااردو ء ُ فارسی ام گون اَنت........پمشکہ بلوچی ء ُ براہوئی ءِ بدل ءَ اردو ء ُ فارسی ءَ زیرگ ء ُ وتی سیاسی زبان کنگ،بلوچ ءِ غلامی ءِ سانکلاں مُہر تِر کنت۔
پاکستانء ُ ایران وَ ہمے روچاں لوٹاں کہ ما وتی زبان ءِ بدل ءَ آہانی زبان ءَ کار مرز بکنیں دانکہ یک روچے کئیت مئے جند ءِ زبان گار بہ بنت ء ُ آہانی جاگہ ءَ واجہ ءِ زبان بہ گیپت......ء ُ ما گوں اردو ء ُ فارسی ءِ زیرگءَ ہما کارءَ کنگائیں کہ پاکستان ء ُ ایران لوٹ اَنت۔
پاکستان ء ُ ایران ءِ غلامی بلوچ ءَ کُشت نہ کنت بلے اردو ء ُ فارسی ءِ غلامی یا دگہ زبانے ءِ غلامی بلوچاں کُشیت۔ڈنّی لشکر کہ اُرش کنت آیک راجے ءِ آزاتی ءَ پُلیت بلے ڈنّی زبان کہ اُرش کنت آ یک راجے ءِ زندگی ءَ پُلیت۔چیا کہ زبان یک راجے ءِ شاہرگ اِنت،راج ءِ ساہ اِنت، راجی پجّار ءِ بنیاد اِنت۔
راج دوستی ءِ مستریں شرط زبان دوستی اِنت۔پمشکہ کسے دانکہ زبان دوست مہ بیت آ روج دوست بیت نہ کنت۔اگاں کسے زبانی کلامی گشیت کہ ”بلوچی مئے وتی شہدیں زبان اِنت“بلے دومی نیمگءَ دگرءِ زبان......پدا آ اوں واجہ ءِ زبانے دستانی دلءَ کتگ ء ُ تریّت.....آ یا وَ نادانے یا کہ دو پوستیں مردمے......آ چو ہما مردم ءَ اِنت کہ وتی چک ءَ جی ء ُ جان کنت،کربان ء ُ کولیگ کنت، شپ ء ُ روچ نشتگ نازینیت اِنت بلے نہ آئی ءِ ورگ ء ُ وپسگ ءِ ھیالءَ اِنت ء ُ نہ آئی ءِ جان شودگ ء ُ سپائی ءِ ھیالے گور اِنت.....ء ُ نہ کہ آئی ءِ وانینگ ءِ سُدّءَ اِنت۔اے بژنی گپے کہ ما گوں وتی زبان ءَ ماتوئی کنگائیں۔
ما دپ ءِ پُّرءَ بلوچستان ءِ آزاتی ءِ گپ ءَ جنیں بلے ایران ء ُ پاکستان ءِ زبانی غلامیں.........ما دست ءِ وت بلوچی ء ُ براہوئی ءِ ہُنڈالاں بُّرگا ئیں،ء ُ اردو فارسی ءَ آپ ء ُ سمات کنگائیں......ما ہما کارءَ کنگائیں کہ پاکستان ء ُ ایران لوٹ اَنت۔
من یک گپے گیشینگ لوٹاں کہ منا ہچ زبان نہ دوست نہ اِنت.......بلے منا وتی زبان دوست تِر بیت.....ء ُ اے بدیں گپے نہ اِنت۔
انچو کہ گونڈو اَنت، گونڈو دُراشر اَنت بلے ہر کس وتی چک ءَ گور کنت......ہمے پیم زبان دُرا شر اَنت بلے ہر یکے وتی زبان ءَ دیما بارت۔
منا گوں اردو، فارسی یا دگہ زبانے ءَ کُنّت نیست......زبانانی معنا یک اِنت، دُرا برابر اَنت بلے برابری ءِ معنا اے نہ اِنت کہ وتی زبان ءَ یلہ دئے ء ُ دگریگ ءِرندا بہ کپ۔
چیزے بلوچ گُشیت کہ اردو ء ُ فارسی ایوکءَ ایران ء ُ پاکستان ءِ زبان نہ اَنت دگہ ملکاں ام است اَنت پمشکہ اگاں آہاں بزیریں ء ُ وتی سیاسی درشان ءِ زبان جوڈ بکنیں ایشیءِ تہا باکے نیست۔بلے منی نِزّءَ چو نہ اِنت۔
اصل گپ اے نہ اِنت کہ اردو ء ُ فارسی کئیگ اَنت.....گپ ایش اِنت کہ پاکستان ء ُ ایران اردو ء ُ فارسی ءِ کارچءَ بلوچ ءِ لاپءَ جنئگءَ اَنت..........مابایدیں وتا مہ ریپینیں.......اے گپءَ مچاریں کارچ کئیگ اِنت...اے چیزءَ بچاریں کہ کئی لاپءَ مین شُتگ۔
انوں اردو ء ُ فارسی ہما کارچءَ اَنت کہ پاکستان ء ُ ایران ءِ دستءَ اَنت ء ُ آکارچءَ بلوچ ءِ لاپءَ جنئگءَ اَنت۔
کارچ ء ِ جند وَ چوناءَ انچیں چیزے کہ تو آئی ءَ زیرئے سبزی یے تُرس ئے.....یا کہ کسے ءِ لاپءَ جن ئے...... آ تئی سرا اِنت۔.......کارچءَ میار نیست.......ہمے پیم میار اردو ء ُ فارسی ءِ نہ اِنت.....میار پاکستان ء ُ ایران ئیگ اِنت کہ آ اردو ء ُفارسی ءَ بلوچ ءِ راجی ہستی ءِ ہلاس کنگ ءِ نیّتءَ کار بندگءَ اَنت۔
ہما سیاسی گل ء ُ سیاسی راہشون کہ آ بلوچستان ءِ آجو ئی ءِ گپءَ جن اَنتبلے وتی زبان اِش یلہ داتگ ء ُ غلام داروک ءِ زبان ءَ زیرنت ء ُ بلوچ ءَ را سیاسی سر پدی دئیگ لوٹاں،آہانی جند ءِ سسا غلام اِنت.....آہانی جند ءِ پگر انگتءَ بندیگ اِنت......چشیں غلام تبیں راہشون راج ءَ ہچبر آزات کت نہ کنت۔آئی ءَ راہچبر یک آپسرے ءَ.....یک منزل ےءَ سر کت نہ کنت۔
بلوچ راج ءِ ہما دانشور، ہما زانتکارکہ وتا راج دوستے کنت بلے وتی زبان ءَ پُشت جنت ء ُ واجہ ئیگءَ زیریتء ُ وتی راجی درنگازی ءِ زبان کنت، نیشنل ڈسکورس ءِ زبان کنت....آ نہ راج دوستے ء ُ نئے کہ دانشورے.....آئی ءِ راج دوستی ام کپی اِنت ء ُآئی ءِ دانشوری ام نیم شلونگ اِنت۔
بچار گپ تچک اِنت..........اگاں ما اے گپ ءَ منّیں کہ بلوچ راج غلام اِنت گڈا وتی مہلوک ءِ گون ءَ، وتی جند ءِ زبان ءِ بدلءَ واجہ ءِ زبان ءَ زیرگ ء ُ سیاست کنگ،اے زبان دشمنی یے.....ما پہ بے وسی ء ُ لاچاری اردو ء ُ فارسی ءِ رندا کپیں یا پہ وتی وشی ء ُ رضاءَ، معنا یک اِنت..........دوئیں وڑا مئے اے عمل، مئے اے کُرتِن مئے جند ءِ زبان ءَ پُشتءَ بارت.......مئے جند ءِ زبان ءَ گار کنت ء ُ آئی ءِ جاگہ ءَ واجہ ءِ زبانءَ داریت ء ُ اوشتارین اِیت۔
پاکستان ء ُ ایران ءَ اردو ء ُ فارسی ہمے نیتءَ بلوچ ءِ گُٹّءَ لوپ کتگاں، بلوچ ءِ سرا مُشتگاں کہ بلوچ راج وتی زبان ءَ یلہ بکنت ء ُ اردو ء ُ فارسی ءَ بزیر یتء ُ پاکستانی ء ُ ایرا نی جوڑ بہ بیت۔پمشکہ بلوچی ء ُ براہوئی ءِ بنجاہ ءَ اردو ء ُ فارسی ءِ بندگ، اے زبان دشمنی یے،اے راج دشمنی یے، اے وتن دشمنی یے۔
پہ بلوچاں غلامی ءِ جیڑہ،ء ُ زبان ءِ جیڑہ دوئیں یکیں چیز اِنت.....چیا کہ زبان راجی غلامی ءِ سببءَ چیر تر اِتگ....پمشکہ راجی آجوئی ءِ جہد، بید ءِ زبان ءِ جہد ءَ کپی اِنت....آجوئی ءِ جہد ء ُ زبان ءِ جہد، اے دوئیں جتائیں چیز نہ اَنت......اے یکیں جہد ءِ دو سنگر اَنت...........غلامیں راج ءِ زبان چرائی ءِ سیاستءَ جتا بیت نہ کنت.....غلامیں راج ءِ مثال چو ہما مردمءَ اِنت کہ کور چاتے ءَ کپتگ۔
انچو کہ کورچاتءَ کپتگیں مردمے ءِ دیما دو کار اَنت......یکے ہمیشیں کہ وتا چہ کورچاتءَ چتور در بکنت.....ء ُ دومی ہمیش اِنت کہ دانکہ چہ کورچاتءَ در نہ اتکگ، وتا مِرگءَ چہ چتور بہ رکینیت......؟
ہمے پیم بلوچ راج ءِ دیما ام دو کار اَنت.......دو ذمہ داری اَنت.........یکے ہمیش اِنت کہ وتا چہ غلامی ءِ سانکلاں چتور آجو بکنت ء ُوتی راجی آجوئی ءَ چتو بہ گیپت..... ء ُ دومی ہمیش اِنت کہ دانکہ آزاتی یے نہ گپتگ وتی زندگی ءَ چتو بداریت.....وتی راجی ہستی ءَ چتور بہ پہریز یت.........؟پمشکہ بلوچ ءِ جہد یک دو شاہیں جہدے.....یک شاہے غلامی ءِ سانکلانی سندگ ءِ جہد اِنت ء ُ دومی شاہ وتی راجی ہستی ءِ، ء ُ وتی زبا ن ءِ رکینگ ءِ جہد اِنت۔یک جہدے زمین ئیگ اِنت ء ُ یک جہد ے زبان ئیگ اِنت۔ء ُ اے دوئیں جہد ہور ءَ کنگ لوٹ اَنت۔انچو کہ زمین ءِ ھاترءَ بلوچ ءَ تپنگ چست کتگ.....زبان ءِ ھاترءَ قلم چست کنگ لوٹیت۔
مرچیگیں دورءَ ہما زبان زندگ بیت کنت کہ آئی ءَ را سیاسی پُشتے اَست......آئی ءَ را سیاسی طاقتےءِ کمک گون اِنت۔سیاسی طاقتے ءِ کمک کہ گون بیت گڈا پرا زبانءِ جیڑہ ء ُ جنجالانی گیشینگ ءِ ھاترءَ ادارہ ء ُ اکیڈمی جوڑ بنت..........آزبان وانینگ جاہاں وانینگ بیت........آزبان سرکاری کارگس ء ُ دپترانی تہا نبشتہ ء ُ وانینگ ءِ زبان بیت.....آ کار ء ُ بار ء ُ نہادیءِ تہا گون بیت گوں.....آ رسانک ء ُ میڈیا ءِ تہا وتی حقیّں جاگہ ءَ گیپت....بلے بلوچی ء ُ براہوئی چہ سیاسی سرپرستی ءَ زبہر اَنت.....سرکار ءِ نیمگءَ چہ وَ دیر اِنت، آئیءَ چہ وَ کس اُمیت نداریتبلے بلوچ سیاسی گلاں ام وتی زبان ڈالچار کتگ اَنت.....دگرانی زوراکی ء ُ وتیگانی نادلگوشی ءِ سببءَ مروچی بلوچی ء ُ براہوئی زبان ءِ دیمروی اوشتاتگ.......بلکیں دیمے پداءَ داتگ ء ُ پُشتہ روان اَنت۔
زبانے ءِ پد روی یا دیم پہ گاری ءِ روگ ءِ یک نشانی یے ایش اِنت کہ آئی ءِ گال امبار یا کہ وکیبلری ہر پُشتہ رند کم تراّن کنت......آئی ءِ جند ءِ لبز گاربیان بنت ء ُ آئی ءِ جاگہ ءَ بالادستیں زبان ءِ لبز گران بنت۔ما وتا رااگاں گوں وتی پت ء ُ پیرکاں دیم پہ دیم بکنیں بچاریں گڈا گندیں کہ مئے پت ء ُ پیرکاں، مئے کہنیں مردماں بلوچی زبان ءِ گیشتر لبزچہ ماں زانتگ.....ء ُ ما کم تر زانیں.....ء ُ مئے چک وَچہ ماں گند تر اَنت۔ایشیءِ معنا ایش اِنت کہ مئے زبان روچ پہ روچ پُشتہ روان اِنت۔......ء ُ اگاں گوں ہمے گاماں پُشتہ روان بکنت گڈا چیزے کرنءَ رندبیگواہ بیت۔
زبان یک ماڑی یے ء ُ لبز آئی ءِ ہشت اَنت.....ہشت کہ ڈُران بنت ماڑی ام کروجیت ء ُ کپیت.....لبز کہ گار بنت زبان ام نہ اوشتیت.....مرچی بلوچی وتی لبزانی گار کنگ ءِ ہمے دور ءَ گوزگءَ اِنت........مرچی مئے دپءَ لئیبی ءِ بدل ءَ کھلاڑی نشتگ......ھساب ء ُ داد ءِ تہا ما چل ء ُ پنجاہ ءِ جاگہ ءَ چالیس پچاس کنیں.....وتی فون نمبر ءَ یکے ءَ گشگ ءِ وھدءَ یک، دو، سئے، چار ءِ بدل ءَ ون ٹو تری فورءِ تہا گشیں۔
بلوچی ءِ ایوکءَ لبز گار بیان نہ اَنت.....آئی ءِ گیدی کسّو، وہدی شعر،نازینک، زہیریگ،بتل، چاچ،زبان ء ُ بیان ءِ تھام داری، دُرا گار بیان اَنت۔وہدءَ بلوچیں ماتءَ وتی ننک نازینتگ ء ُ واب گیتکگ بلے مرچیگیں مات نازینک نزانت.....وہدءَ پت ء ُ پیرکاں کسّو آرتگ ء ُوتی چک ء ُ نماسگ گیروشک کتگاں بلے مرچیگیں پت ءِ کرِءَ گیدی کسّو نیست.....وہدءَ ہر یک بلوچے ءَ بلوچی ءِ وہدی شعر چاکر ء ُ گہرام، ھانی ء ُ شئے مرید،ھمل ء ُ جیئند ء ُ بااچ ءِ شعر یات بیتگاں بلے مرچی شاعر ء ُ قلمکاراں ام یات نیاں.....وہدءَ ہر یکے بلوچے ءِ زبان تھام دار بیتگ، بلوچی تبءَ بیتگ بلے مرچیگیں بلوچ ءِ زبان پُرشتگ.....اے زبان ءِ پد روی اِنت....زبان ءِ پُشتہ روگ اِنتکہ روچ پہ روچ آئی ءِ لبز ء ُ گالبند، آئی ءِ شعر ء ُ کسّو گار بیان اَنت......مردماں یات نہ اَنت بس چیزے کتابانی امانت اَنت.........اے ہما راہ اِنت کہ سنسکرت شُتگ....اَوِستاشُتگ.....لاطینی شُتگ....اے دُرا بلاھیں زبان ۔بیتگاں وتی دورءَ، بلے مرچی آ مرتگیں زبان اَنت.....میوزیم ءِ زبان اَنت۔
2009
ءَ یونیسکو ءَ بلوچانی دومی مستریں زبان ”براہوئی“ءِ بابتءَ گشتگ اَت کہ دیم پہ گاری ءَ روان اِنت۔
Brahui is one of the 27 languages of Pakistan that are facing the danger of extinction.
نوں 2090ءَ بگندئے بلوچی ءِ جارءَ جنت.........ہما واہگ کہ ایران ء ُ پاکستان ءَ داشتگ آ پیلو بیت...........بلوچی ء ُ براہوئی ءِ جاگہ ءَ اردو ء ُ فارسی گِر اِنت..........بلوچ راج بے زبا ن بیت، گنگ بیت.........ء ُ گنگیں راج بیگوا بیت.....ء ُ اے پیم یک بلاھیں راجے بے تیر ء ُ تپنگ ءَ مریت۔
اگاں ما لوٹیں کہ آ شومیں روچ مئیت،گڈا مارا وت ہمت کنگ لوٹیت....یونیسکویا دگہ ہچ ادارہ یا دگہ ہچ زبان زانت دگرءِ زبان ءَ رکینت نہ کنت.....آہانی کار بس ھال دئیگ اِنت کہ فلاں زبان دیم پہ گاری ءَ روان اِنت....نوں زبان ءِ دارگ ہما راج ءِ کار اِنت......مارا وتی زبان ءِ ھیال وت دارگی اِنت......آئی ءِ رکینگ ءِ جہد وت کنگی اِنت.......مارا زانگ لوٹیت کہ نوں دور بدل بیتگ......نوں پہ چار شعر ءِ بندگءَ زبان زندگ نہ بنت۔
مرچیگیں دورءَ ہما زبان زندگ بیت کنت کہ آئی ءَ سیاسی پُشت اَست،آئی ءَ مالی درء ُ وسیلہ اَست،آئی ءَ ادارہ ء ُ اکیڈمی اَست،آوانگ جاہانی تہا وانینگ ءِ زبان بزاں میڈیم آف اسٹرکشن اِنت، رسانک یا میڈیاکہ ایشانی تہا پرنٹ،الیکٹرانک ء ُ سوشل میڈیا دُرا ہوار اَنت آہانی تہا اَست ء ُ ساڑی اِنت، کارء ُ بار یا نہادی ءِ زبان اِنت، سرکاری ء ُ کارگسانی تہا نبشتہ ء ُ وانگ ءِ زبان اِنت.......اگاں یک زبانے داں اے حدءَ یاداں اے کدءَ کئیت آ گار نہ بیت....اگاں ناں گڈا زبان یک ء ُ دو کرن ءِ مہمان اِنت۔
٭٭٭
Post a Comment