ٹرانسکرپشن: جاوید سعید
(آڈیو یا ویڈیو ءِ تہ ءِ تواراناں نبشتہی صورت ءَ آرگ ءَ راٹرانسکرپشن گشنت۔ انوئیں دورءَ بازیں علمی، چاگردی،زبان ء ُ لبزانکی،ساچستی، نگدانکی ،ازمی ء ُ فلسفی گپ ء ُ ھال یادرشانء ُ لیکہ ویڈیو ء ُ آڈیو ہانی تہا دیما آہگ اَنت۔ ء ُ اے کل لبزانک ءِ بہر اَنت ء ُ ایشاناں نبشتہی صورتءَ پہریزگ المی اِنت۔ پمیشکہ ماایشانی ٹرانسکرپشن ءِ کار بنگیج کرتگ۔
اے ٹرانسکرپشن واجہ ناگمان ءِ یوٹیوبءَ شنگ بوتگیں یک ویڈیوئیگ اِنت۔ اگاں کسے اے ویڈیوءَ چارگ لوٹیت تہ آ جہل ءِ لنک ءَ شت کنت ۔
زبا ن ءِ سرا شنگ بوتگیں واجہ ناگمان ءِ کلیں ویڈیوہانی ٹرانسکرپشن ءِ کار ”ریگزار“ءَ واجہ ءِ رزا ءَ چہ بنگیج کرتگ۔ انشااللہ زوت ”ریگزار“ ءِ بلاگ ویب تاک ءِ تہا شنگ بنت۔ادارہ ریگزار)
یک روچے یکے ءَ چہ من جست کت کہ”فیس بک“ءَ بلوچی ءَ چے گشنت؟
من دل ءَ گشت کہ بلکیں مسکرا کنگااِنت۔
من گشت کہ بیامن نزاناں، تو دگرےءَ جست کن اگاں ترا”فیس بک“ءِ بلوچی دست کپت گڈا منا ام بگش گوں۔
ایندگہ روچءَ آئی ءَ مناھال دات کہ من بلوچی ءِ فلاں قلم کار جست کتگ، آئی ءَ منا گشتگ کہ بلوچی ءَ فیس بکءَ ”دیم کتاب“گشنت۔
”دیم کتاب“
آئی ءِ اے گپءَ من پشمبےؔ ءِ کسہ ءِ ترانگ ءَ کپتاں۔
گشنت کہ پشمبے نامیں مردے سنگانی سریگے، یک رندے سرے کپتگ کراچی ءَ..........
اودءَ کلوے ءَ اردو ءَ جست کتگ کہ تئی نام کئے اِنت ء ُ کج ئیگ ئے........؟
گڈا پشمبےؔ ءَ گشتگ کہ
”ہمارا نام جمعرات ہے، ہم پتھروں کے اوپر بیٹھتا ہے۔“
خیر اے یک کسویے اَت...... وش کندے اَت..... زانگ نہ بیت کہ چنچو راستے مان ء ُ چنچو دروگے مان...... بلے انوں دو سئے روچ پیسر واجہ طارق پیشکانی ءَ منا ھال دات کہ یکے چہ من جستءَ اِنت کہ”آکیسجن“ ءَ بلوچی ءَ چے گشنت۔؟
اے درستیں کسہ ء ُ سرگوستانی آرگ ءِ مراد ایش اِنت کہ مئے تہا یک گڑء ُ مُنجی یے اَست،یک کنفیوژنے اَست۔
ما اے گپءَ گیشینت نہ کنیں کہ کجام گال دومی زبان ءَ رجانک بنت ء ُ کجام نہ بنت۔
چشیں گالانی رجانک کنگ ء ُ نہ کنگ ءِ رہبند چوناہا باز اَنت، بلے درستاں آسان تریں ایش اِنت کہ آ کہ لس نام اَنت بزاں Common Nounاَنت،آہاں تو دومی زبان ءَ رجانک کرت کن اِت۔بلے آ کہ Proper Nounبزاں کہ ٹک نام یا ھاسیں نام اَنت، لازم نہ اِنت کہ آہاں تو دومی زبان ءَ رجانک بکنئے۔آہاناں گیشتر ہما وڑا زیر اَنت، رجانک نہ کن اَنت۔
نوں فیس بک، یوٹیوب، بلوچستان، پنجگور، بالاچ، مہناز، اے وڑیں نام دومی زبان ءَ رجانک نہ بنت۔
ہاں البتہ چوش بوت کنت کہ دومی راج آہاناں کمکے بدل کن اَنتء ُ وتی حساب ءَ گشنت ایں۔چوش کہ عرب بلوچستان ءَ بلوشستان گشنت بلے آئی ءَ را رجانک نہ کن اَنت۔
”فیس“ء ُ ”بک“ بے شک بلوچی ءَ رجانک بیت کن اَنت۔
”فیس“دیم اِنتء ُ ”بک“ کتاب اِنت۔ چی ءَ کہ اے لس نام اَنت، Common Nounاَنت۔بلے فیس بک یکProper Nounیے، ھاسیں نامے، یک ٹِک نامے، ایشیءَ را تو بلوچی ءَ رجانک کت نہ کن ئے۔اگاں تو ایشیءَ رجانک بکن ئے گڈ ااے ہمے وڑیں کارے بیت کہ انچو کہ پشمبےؔءَ کت۔
پشمبےؔ ءَ کراچی ءَ شت ء ُ وتا را”جمعرات“کت، گڈا اے ہمے وڑیں کارے بیت۔
چونا ہا وَ اگاں ہپتگ ءِ روچانی ھسابءَ،ہپتگ ءِ روچانی نامءِ ھساب ءَ بچارئے، ہپتگ ءِ روچ بے شک بلوچی ءَ پشمبے اِنت،اردو جمعرات اِنت بلے اگاں پشمبے مردمی نامے گڈا تو آئی ءَ جمعرات کت نہ کن ئے۔
ا یوک ءَ فیس بک ء ُ آکسیجن نہ اَنت، مئے تہا انچیں مردم است کہ آ ہر چیزءَ رابلوچی ءَ رجانک کنگ لوٹ اَنت۔
مثال ءِ ہبرءَ ہمے ماہانی نام اَنت، جنوری، فروری داں کہ نومبر ء ُ دسمبرءَ بیا........ لہتیں مردم ایشاناں ام بلوچی کنگ لوٹیت۔ء ُ انچیں نام ام دیما آرگ بیتگ کہ جنوری ءَ فلانی گشنت ء ُ دسمبرءَ ایش گشنت.......
نی اے جنوری فروری نومبر دسمبر اے Proper Noun اَنت،اے ھاسیں نام اَنت،ایشاناں لازم نہ اِنت کہ ما بلوچی ءَ رجانک بکنیں۔ہاں البتہ چوش کت کنیں کہ ایشاناں وتی زبان ءِ ھساب ءَ کمُکے بدل کت کنیں،کہ Septemberاِنت ما آئی ءَ را ستمبر کنیں،بلے لازم نہ اِنت کہ اے رجانک کنگ بہ بنت۔
ایشانی رجانک کنگ ہمے وڑیں کارے انچو کہ فیس بک ءِ ”دیم کتاب“ کنگ اِنت............ ء ُ اے بے نپیں کارے........اے ہما آرت ءَ پہ آرت بدل کنء ُ ریشاں وتی دنزین کن، اے ہمے وڑیں کارے.......
مئے تہا ہر ڈنی گال ءَ را بلوچی ءَ رجانک کنگ ءِ شوق انچو باز اِنت کہ برے برے ما وتی جند ءِ لبزاں ہم نہ بخشیں۔
ایشیءِ یک زندگیں درورے،ہپتگ ءِ روچانی نام اَنت۔ہمے شمبے،یک شمبے، دوشمبے...........اے وَ بلوچی اَنت،ایشاناں ام چیزے مردم گشیت کہ بدل بکن اِت ء ُ دگہ نام بدی اِت۔......ء ُ اے یک بے سریں کارے.....چیا کہ اے شمبے ء ُ یک شمبے، اے بلوچی گال اَنتء ُ کرناں کپتگ ء ُ کاینت۔
بلوچی ءِ بتل ء ُ شعراں اگاں مردم بچاریت گڈا مردم ءَ اندازءَ بیت کہ اے لبزہزاراں سال کہن اَنت ء ُ بلوچی ءِ جند ءِ لبز اَنت۔
چوش کہ کہنیں شعری بتلے کہ
”سئے شمبے ء ُ سئیل ء ُ شکار،دیما بدئے نیلیں زِرءَ،کامباءَ پُر کن چہ گور ء ُ کِرءَ“
بزا ں سئے شمبہ ءِ روچءَ اگاں تو دریا ءَ ماہیگ ءِ گرگءَ برو ئے گڈاترا ”گور ء ُ کِر“ءِ وڑیں شریں ماہیگ دست کپیت۔
دگہ انچیں شعری بتلے کہ
”چار شمبے ء ُ چار مراد، دیما بدئے زِ ر گورءَ“
بزاں چار شمبے ءِ روچ ءَ زِربار ءِ نیمگءَ سفر کنگ وش اِنت، چار شمبے مبارکیں روچے پرے کارءَ..........
رندانی دؤر ءِ یک شعرے کہ
”پشمبہ ءِ سہب ءِ سرارند نشتگ ء ُ شرط جن اَنت“
ء ُ ھمل جیئندءِ دؤرءِ یک شعری بتلے
”شمبے ءِ روچءَ سر مشود براتانی گہار، شمبے پہ براتءَ شر نہ اِنت، شانزدہ پہ پتءَ“
نوں اے درائیں بتل، ء ُ اے درائیں شعرکہ اے بلوچی ءِ ہما وہدیگ اَنت کہ ہر یکے پنچ سد،ہزار یا دو ہزار سال کہن اِنت۔ء ُ چریشاں زانگ بیت کہ بلوچی ءَ ہپتگ ءِ روچانی نام چہ وہدءَ بزاں ہزاراں سال پیسرہمے شمبے ء ُ یک شمبے بیتگ اَنت..........ء ُ ایشانی بدل کنگ ءِ ہچ ضرورت نہ اِنت.......ء ُ اے عجبیں گپے بیت، مطلب دنیا ءِ تہا ہچ زبانءَ چوش نہ کرتگ کہ وتی جند ءِ زبان ءِ لبزاناں پدا رجانک کتگ۔
بگندئے چیزے مردم ایشاناں پرے ھاترءَ بدل کنگ لوٹیت کہ اے فارسی ءَ ام است اَنت۔اے شمبے ء ُ یک شمبے فارسی ءَ ام گشگ بنت۔
اگاں گپ چوش اِنت گڈا مارایک چیزے زانگ لوٹیت کہ بلوچی، فارسی، کردی ء ُ دگہ کش ء ُ گورءِ چیزے زبان،اے دراوت ماوت سیاد اَنت.......اے یکیں زبان ءِ چک ء ُ نماسگ اَنت.... ایشانی بُنزہ یک اِنت۔ہمے ہاترءَ اے بازیں لبزاں شریداراَنت۔
ایوکءَ شمبے ء ُ یک شمبے نہ اَنت،بلوچی،فارسی ء ُ کردی ءِ ھساب اوں یک اَنت۔تو گشئے ”سر“فارسی ءَ اوں گشنت ”سر“.....تو گشئے ”گوش“فارسی ءَ ام گشنت ”گوش“......تو گشئے ”بیا، برو“فارسی ءَ ام انچوگشنت۔
ایشیءِ سبب ہمیش اِنت کہ اے زبانانی بُنزہ یک اِنت........اے درا یکیں زبان ءَ چہ دراتکگیں زبان اَنت۔
نوں مطلب شمبے ء ُ یک شمبے کہ فارسی ءَ گشگ بیت،ایشیءِ مطلب اے نہ اِنت کہ ما چہ فارسی ءَ زرتگ........اے مئے وتی جند ءِ زبان ءِ لبز اَنت....انچو کہ من ساری ءَ گشت کہ ہزاراں سال پیسر ام اے روچانی نام ہمے بوتگ اَنت۔
نوں یک لبزے کہ بلوچی ءَ ہم اَست اِنتء ُ دگہ زبانے ءَ ہم است اِنت،ماسرپد بئیں کہ اے بلوچی یے نہ اِنت.......بگندئے بلوچی ءَ چرازبانان چہ زرتگ.........
نوں مئے دلگوش اے نیمگءَ نروت کہ چو ام بوت کنت کہ آزباناں بلوچی ءَ چہ زرتگاں......ء ُ چو ہم بوت کنت کہ بلوچی یک وہدے بالادست بوتگ، اے دگہ زبان ایر دست بوتگاں.......ء ُ یک لبزے چہ بلوچی ءَ چہ شتگ آدگہ زباناں.........
ء ُ انوگیں ہمے ایردستی ءِ دؤرءَ اوں انچیں لبز اَست اَنت کہ چہ بلوچی ءَ دگہ زباناں شتگ اَنت......
چوش کہ ”سجّی“ ءِ لبز اِنت.............”سجّی“انچیں لبزے کہ مرچی دنیا ءِ درستیں زباناں شتگ۔
اسل ءَ اے درستیں گڑ بڑہمے واستہ بوہگءَ اَنت ء ُ اے گڑ ء ُ مُنجی ءِ سبب ہمیش اِنت کہ مئے تہا چیزے مردم ءِ دل ءَ ہمے گپ نشتگ کہ زبان زگر بنت..........زگریں زبان.......زگریں بلوچی........
راستیں گپ ایش اِنت کہ دنیا ءِ ہچ زبان زگر نہ اِنت......ء ُ دنیاءِ ہچ زبان زگر بوت نہ کنت..........اے وڑ بوت نہ کنت کہ یک زبانے ءِ تہا ایوکءَ ہمازبان ءِ لبز بہ بنت، ء ُ دگہ ہچ زبان ءِ لبز مہ بیت......اے وڑیں زبان نہ دنیا ءَ بیتگ ء ُ نئے کہ بیت۔
چیا کہ زبان یک دومیگ ءِ سیاد اَنت.....یک دومیگءِ ہمساہگ اَنت.....یکے دومیگءَ را لبز دیاں ء ُ لبز زیر اَنت۔.....ء ُ اے وڑ ہچ دؤرءَ نہ بیتگ....ہچ وہدءَ نہ بیتگ....ء ُ نئے کہ دیمترءَ بیت کنت کہ یک زبانے زگر بہ بیت ء ُ آئی ءِ تہا دگہ ہچ زبان ءِ لبز مان مہ بیت اے وڑ بیت نہ کنت۔
اگاں اے وڑ بیتیں گڈا مرچی دنیا ءِ درستاں چہ زورمندتریں زبان، زِرنگ تریں زبان انگریزی اِنت بلے آئی ءِ تہا اوں ہپت ہزار فرانسی لبز مان.........آ دگہ زبانانی لبزاں بِل،یونانی ء ُ لاطینی ئیگاں کہ سی ہزار ءَ گوزاَنت۔
نوں دنیا ءِ تہا زگریں زبان نئے کہ اَست اِنت ء ُ نئے کہ بیتگ بلے مئے تہا چیزے مردم اے راستی ءَ یا وَ نزانت یا نہ منّیت..........
ایشاں یک ھسابے ءَ بچارئے بلوچی بزگ کتگ..........ء ُ ایشاں بلوچی ءَ راچو پُگل ءَ آپریشن ٹیبل بزاں بُّر ء ُ برین ءِ ٹیبل ءِ سراواپینتگء ُ چرائی ءِ لاپ ءَ ڈنّی لبزاں کشّگ لوٹاں۔
نوں ایشانی ھیالءَ ہر ہما لبز کہ بلوچی ءِ پجّی ءَ دگہ زبانے ءَ اَست اِنت گڈاآ ڈنّی یے.......ء ُ بلوچی بزگ دل ترک اِنت کہ اے ”جوشو“ ء ُ اے ”شوکو“ منی سرا مہ بُّر اَنت.......ء ُ منی دل ءَ مہ کش اَنت......چیا کہ ”سر“ء ُ ”دل“،اے کش ء ُ گور ءِ زباناں ہم اَست اَنت۔
نوں باید ہمیش اِنت کہ ما اے راستی ءَ سرپد بہ بئیں، اے چیزءَ بزانیں کہ زگریں زبان ءِ جند نیست۔
زگریں زبان، زگریں بلوچی......اے شیطانءِ آپ ءِ وڑیں چیز اَنت......گولاپ ءِ وڑیں چیزاَنت......اے دیرءَ تو گندئے اَست اَنت بلے نزیک ءَ کہ روئے نیست اَنت۔
بایدیں ما وتارامہ ریپین ایں ء ُ وتارا تہ آپے ءَ دور مہ دئیں۔
٭٭٭
Post a Comment